E-postama gönder OSMANLI VE CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE MADER-İ MEVLÂNA KÜLLİYESİ’NİN BAKIM VE ONARIM FAALİYETLERİ / THE MAINTENANCE AND REPAIR ACTIVITIES OF THE MADER-İ MEVLÂNA ISLAMIC-OTTOMAN SOCIAL COMPLEX IN OTTOMAN AND REPUBLICAN ERAS
Öz
Mader-i Mevlâna Külliyesi, Mevlâna Celâleddin Rumî’nin annesi Mümine Hatun’un Karaman’da bulunan kabrinin çevresine çeşitli vakıf binalarının inşa edilmesiyle kurulmuştur. Külliyenin en eski ve ana yapısının Mümine Hatun’un türbesi olmasından dolayı buraya bu isim verilmiş olup Valide Sultan’ın mezarının yanı sıra burada, Hz. Mevlâna’nın ağabeyi Muhammed Alâeddin’in kabri ile Mevlevî şeyhlerinin ve çelebilerin mezarları da bulunmaktadır. Külliye, Mader-i Mevlâna’nın vefatından çok sonra Hz. Mevlâna’nın torunu Ulu Arif Çelebi’nin müridiKalemioğlu Ahi Mehmed Bey tarafından inşa edilmiş; Karamanoğlu Mirza Halil Bey ve onun oğlu Alâeddin Bey dönemlerinde iseonarım ve ilavelerle genişletilip değiştirilmiştir.
Aktekke (Ağa Tekke) Cami, Kalemiye Zaviyesi, Karaman Mevlevîhanesi, Mader-i Mevlâna Türbesi, Mümine Hatun Türbesi ve Valide Sultan Cami gibi çeşitli isimlerle de anılan bu Karamanoğlu yapısında, elimizdeki arşiv belgelerine göre XVIII.-XIX. yüzyıllara ait toplamda 10 adet; XX.-XXI. yüzyıllara ait olarak ise 7 adettadilat ve tamirat girişimibulunmaktadır. Dolayısıyla Osmanlı Devleti’ninve Türkiye Cumhuriyeti’nin Mader-i Mevlâna Külliyesi’ne ait yapıları koruma ve vakıf binası olarak hayatiyetini sürdürme çabasından yola çıkılarak çalışmamızda; külliyenin tamir ve tadilat süreci, onarım ve bakım masrafları, burada kimlerin çalıştığı gibi hususlar üzerinden bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca külliyenin 700 yılı aşkın bir süre boyunca geçirdiği değişim ve dönüşümü, Osmanlı’nın bu eski eseri korumak için gösterdiği ihtimamı çözümleyebilmek amacıyla külliyenin Mevleviliğe ait olması veya Hz. Mevlâna’nın annesinin merkatının burada bulunmasının bu süreçte etkili olup olmadığı sorgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
AHMET EFLAKÎ (1953), Âriflerin Menkıbeleri, [çev. Tahsin Yazıcı], C. III, Ankara: Milli Eğitim Basımevi Yayınları.
AKMAN, İbrahim Hakkı (2018), Lârende/Karaman Kenti Osmanlı Klasik Eğitim Kurumlarının Analizi (1600-1839),Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
AKÖZ, Alâaddin (2000), “Tarihî Eserler ve Evkâfı”, Karaman (Tarih, Kültür, Sanat),Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları: 91-119.
APAYDIN, Cem (2017, Aralık), “Belgeler Işığında Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları(YADTA), C. XVI (32): 149-171.
BARKAN, Ömer Lütfi (1972), Süleymaniye Camii ve İmareti İnşaatı (1550-1557), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
BEKLEYİCİLER, Nezahat (2014), “Mümine Hatun (Mader-i Mevlâna)”, Konya Ansiklopedisi, [ed. Muhammet Ali Orak], C. VII, Konya: Kültür Yayınları: 47-48.
CAN, Selman (2003), “Mehmed Emin Ağa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. XXVIII, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 460-461.
CENGİZ, Ahmet (2014), Karaman Tarihi (XVIII. Yüzyıl), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
COŞKUN, Fahri (2010, Haziran), “888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri”, Vakıflar Dergisi, C. XXXIII (33): 15-52.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, C. III, İstanbul: Ötüken Yayınları.
ÇİFTÇİOĞLU, İsmail (2005), “Karaman Eğitim Öğretim Müesseseleri”, Karaman Tarihi ve Kültür, C. II, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 395-758.
ÇİFTÇİOĞLU, İsmail (2001), Vakfiyelere ve Tahrir Defterlerine Göre Karamanlı Eğitim-Öğretim Müesseseleri, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
DENKTAŞ, Mustafa (1995), “Karaman’daki Klasik Devir Osmanlı Camileri”, Vakıflar Dergisi, C. XXV(25): 125-146.
DİLAY, Seda (2016), “Karamanoğulları Beyliği Dönemine Ait En Önemli Yapılardan Biri Olan Aktekke Camii’ne Tarihi ve Kültürel Açıdan Bakış”, Karamanoğulları Beyliği, [ed. Mehmet Şeker vd.], C. II, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları: 562-577.
DİLAY, Seda (2008), Karaman Mimari Yapılarındaki Yazılı ve Süslenmiş Taşların İncelenmesi ve Seramikte Uygulanması, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
DÜLGERLER, Osman Nuri (2006), Karamanoğulları Dönemi Mimarisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
DÜLGERLER, Osman Nuri (2000), “Karamanoğulları Dönemi Mimarisi”, Karaman (Tarih, Kültür, Sanat),Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları: 121-211.
DÜNDAR, Abdülkadir (2000), “Osmanlı Mimarîsinde Yapıların İnşa Süreci Üzerine Bir Araştırma”, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi,(Osmanlı Özel Sayısı): 155-184.
ERDOĞRU, Mehmet Akif (2003, Aralık), “Murad Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilayetinde Vakıflar II”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXVIII(2): 99-140.
EVLİYA ÇELEBİ (2006), Günümüz Türkçesiyle EvliyâÇalebiSeyahatnâmesi: Konya, Kayseri, Antakya, Şam, Urfa, Maraş, Sivas, Gazze, Sofya, Edirne (3. Kitap, 1. Cilt), [haz.Seyyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı],İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
EVLİYA ÇELEBİ (1935), Seyahatname, C. IX, İstanbul: Devlet Matbaası Yayınları.
GÜLCAN, Durmuş Ali (1977), Karaman Mevlevîhanesi, Mevlevîlik ve Karamanlı Mevlevî Velîleri, Karaman: Doğuş Matbaası Yayınları.
GÜMÜŞÇÜ, Osman (2001), XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
HINZ, Walter (1990), “İslâm’da Ölçü Sistemleri”, [çev. Acar Sevim], Türklük Araştırmaları Dergisi, (5): 1-82.
HIZLI, Mefail (1993), “Osmanlı Vakıf Eserlerin İnşa, Tamir ve Restorasyonları”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. V(5): 219-232.
İNALCIK, Halil (1991), “Osmanlı Metrolojisine Giriş”, [çev. Eşref Bengi Özbilen], Türk Dünyası Araştırmaları,(73): 21-50.
İNCEKARA, Halil İbrahim (2005), “Karaman Mahalleleri”, Karaman Tarihi ve Kültürü, C. VI, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 225-318.
KONYALI, İbrahim Hakkı (1968), “Bir Hüccet İki Vakfiye”, Vakıflar Dergisi, C. VII (7): 97-110.
KONYALI, İbrahim Hakkı (1967), Âbideleri ve Kitâbeleri ile Karaman Tarihi: Ermenek ve Mut Âbideleri, İstanbul: Baha Matbaası Yayınları.
KÜÇÜK, Cevdet (1992), “Bina Emini”, DİA, C. VI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 179.
KÜÇÜK, Sezai (2007), Mevleviliğin Son Yüzyılı, İstanbul: Vefa Yayınları.
KÜÇÜKDAĞ, Yusuf (2012), “Valide Sultan Tekkesi Karaman Mevlevîhânesi Vakıfları ile Vakfiyeleri ve Karaman Turizminin Geliştirilmesi İçin Önemi”, Karaman Ulusal Kültür ve İnanç Sempozyumu,23-25 Mart 2012, Karaman: Karaman Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları: 183-188.
MUŞMAL, Hüseyin - ÇETİNASLAN,Mustafa (2009), “Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. II (6): 446-480.
ORAL, M. Zeki (1943), “Mader-i Mevlâna=Prenses Mü’mine Cami, Türbesi ve Hayatı”, Konya Halkevi Kültür Dergisi: Mevlâna Özel Sayısı, [ed. Vahit Armağan], Konya: Halkevi Yayınları: 121-129.
ÖNGÖREN, Reşat (2004), “Mevlânâ Celâleddin Rumî”, DİA, C. XXIX, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 441-448.
ÖZÖNDER, Hasan (1994), “Karaman (Lârende) Mevlevî-hânesi”, Osmanlı Araştırmaları, [ed. Halil İnalcık vd.], (14): 143-152.
ÖZÖNDER, Hasan (1988), “Mevlana Türbe ve Külliyesinin Tamir ve İlaveler Kronolojisi”, Selçuk Dergisi, (2): 13-75.
ÖZÜDOĞRU, Şerife (2005), “Karaman’da Türk Mimari Eserleri Süslemesi”, Karaman Tarihi ve Kültürü, C. V, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 129-309.
SULTANÜ’L-ULEMA BAHÂEDDİN VELED (2018), Maârif, [çev. Şadi Aydın - Elver Musiç], İstanbul: Rumi Yayınları.
ŞAFAKÇI, Hamit (2017), “Bozkır’da Madencilik Faaliyetleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. X(49): 134-148.
ŞAFAKÇI, Hamit (2013), Bozkır’da Madencilik (1776-1839), Konya:Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
ŞAHİN, Harun (2017), “Karaman Mader-i Mevlana (Aktekke) Camisi Haziresinde Bulunan Mezar Taşları”, Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, (44): 297-343.
ŞAHİNOĞLU, M. Nazif (1991), “BahâeddinVeled”, DİA, C. IV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 460-462.
ŞAŞMAZ, Musa (2002), “İngiliz Konsolosu Stewart’ın Konya Vilayetine Dair Genel Raporu (1879)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12):57-97.
ŞENYURT, Oya (2008), “Geç Osmanlı İnşaat Ortamında ‘BinâEmînliği’”, MetuJournal of theFaculty of Architecture (METU JFA), C. XXV(2): 151-169.
ŞİKARÎ (2005), Karamannâme (Zamanın Kahramanı Karamanîler’in Tarihi), [haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu], Karaman: Karaman Belediyesi Yayınları.
TANRIKORUR, Barihüda (2001), “Karaman Mevlevîhânesi”, DİA, C. XXIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 447-448.
TANRIKORUR, Barihüda (2000), Türkiye Mevlevîhanelerinin Mimarî Özellikleri, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
TEMEL, Eşref (2017), Konya’da Ayanlık (1639-1839),Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
TOPAL, Cengiz (2009), Karaman Kültür Envanteri, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
TOPAL, Nevzat (2018), “Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Karaman Vakıfları”, Karaman Kitabı: Karaman ve Tarih, [ed. İdris Nebi Uysal – Mehmet Mercan], C. III, Karaman: Karaman Belediyesi Kültür Yayınları: 107-139.
TÜRKMEN, Kerim (2005), “Karamanoğlu Kitabeleri”, Karaman Tarihi ve Kültürü, C. III, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 467-609.
UCA, Alaattin vd.(2015), Karaman’ın Ünlü Şahsiyetleri, Ankara: Altınordu Yayınları.
UĞURLU, Kamil (2014), Evvel Zaman İçinde Karaman, Karaman: Karaman Belediyesi Yayınları.
UYSAL, Abdullah vd.(1992), Dünü ve Bugünüyle Karaman: Kültür - Tarih - Coğrafya, Konya:Karaman Yunus Emre Kültür Derneği Yayınları.
UZLUK, Feridun Nafiz (1958), Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, Ankara: Vakıf Umum Müdürlüğü Yayınları.
YÖRÜK, Doğan, “Osmanlı Devleti’nde Kütüphane Yaptırmanın Maliyeti: Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi Örneği (1794-1796)”, Bişkek: Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (19): 85-104.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.