18 - 19. YÜZYILA AİT BİR ATASÖZLERİ MECMUASI: RİSÂLE-İ ḌURÛB-I EMS̠ÂL / A MEDJMUA (COLLECTION) OF PROVERBS FROM THE 18TH-19TH CENTURY: RISÂLE-I ḌURÛB-I EMS̠ÂL

Sedat BALYEMEZ, Elif Gizem KARAOĞLU

Öz


Atasözleri, duygu ve düşünceleri etkili şekilde aktarmaya yarayan kalıp sözlerdir. Yerinde kullanılmış bir atasözü, anlatımı güçlü ve inandırıcı kılmaktadır. Türkçenin ilk metinlerinden itibaren atasözlerinin varlığı bilinmektedir. Atasözlerinin mecmualarda bir araya getirilmesinin tarihi ise Eski Anadolu Türkçesi dönemine dek uzanmaktadır. Atasözleri mecmualarının özellikle 16. yüzyıldan itibaren arttığı görülmektedir. Türk atasözlerini içeren çok sayıda mecmuanın transkripsiyonlu metinleri; makale, kitap veya bildiri olarak yayımlanmıştır. Bunun yanında henüz transkribe edilmeyen atasözü mecmuaları da vardır. Almanya Milli Kütüphanesine  “Ms.or.quart 1502” numarası ile kayıtlı olan bir yazmanın 66b-93a sayfaları arasında bulunan atasözleri mecmuası da bugüne kadar transkribe edilmeyen mecmualardan biridir. Bu makalede, ilgili mecmuadaki atasözleri transkribe edilecek ve metinle ilgili önemli görülen bazı açıklamalar verilecektir. Böylece Türk atasözleri külliyatına yeni bir metin kazandırılacaktır.


Anahtar Kelimeler


Atasözü, Osmanlı Türkçesi, Durub-ı Emsal, Türk Atasözleri

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Akün, Ö. F. (1989). Ahmet Vefik Paşa, İslam ansiklopedisi, (C. 2, s. 143-157). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1-2. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

Arslan, M. (2019). Hâlis efendi, turfetü’l-emsâl açıklamalı atasözleri sözlüğü. Ankara: Grafiker Yayınları.

Bayat, A. H. (2003). İlk atasözü kitaplarımızdan Oğuznâme’nin Berlin nüshası ve Feridun Nafiz Uzluk’un bir derlemesi. X. Millî Mevlâna Kongresi Bildirileri (2-3 Mayıs 2003) içinde (25-29), Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.

Bekar, B. (2019). Batı kültüründe Türk atasözleri. Konya: Kömen Yayınları.

Beyzadeoğlu, S. (2003). Şinasi durûb-ı emsâl-i Osmâniyye. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Böler, T. (2017). Kitâb-ı atalar sözi adlı eser üzerine. Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları içinde (339-370). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

Ceyhan, A. (2011a). Bazı yazma ve basma Türk atasözleri derlemeleri. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 4, 175-225.

Ceyhan, A. (2011b). 17. asra ait iki kitapçık: Nasreddin Hoca hikâyeleri ve Türk atasözleri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 121-160.

Çobanoğlu, Ö. (2012). Türk halk edebiyatına giriş - I. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.

Ercilasun, A. B. (2020). Dîvânu Lugâti’t-Türk’teki şiirler ve atasözleri. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat.

Hengirmen, M. (1983). Güvâhi pend-nâme. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

İbrahim Şinasî. (1870). Durûb-ı emsâl-i Osmaniyye. İstanbul.

İzbudak, V. (1936). Atalar sözü. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Kartallıoğlu, Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde eklerin ses düzeni (16, 17 ve 18. yüzyıllar). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Tan, N. (2020). Türkiye’de genel atasözü ve deyim sözlüklerinde anlam verme çalışmalarına toplu bir bakış. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 50, 257-295.

TDK (1993). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü VIII, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

TDK (1996). Tarama sözlüğü IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Üstüner, A. (1989). Karahanlıca ve eski Anadolu metinlerinde deyimler, atasözleri ve kısa hikâyeler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Yılmaz, A. (1999). Müstakim-zâde ve durûb-ı emsâl’inin Türk edebiyatındaki yeri ve önemi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 6, 225-271.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.