E-postama gönder FİRDEVSÎ-İ TAVÎL’İN TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN U BELKÎS-NÂME ADLI ESERİ VE CİNAS SANATI / FİRDEVSÎ-I TAVIL'S TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN U BELKÎS-NÂME AND THE ART OF PUN
Öz
Bu çalışmada, 15. yüzyıl divan şairi ve nâsiri, çok sayıda eser kaleme almasıyla ünlenen Firdevsî-i Tavîl’in Belkıs-Nâme’sinden hareketle cinas sanatı üzerinde durulmaktadır. Eserin tam adı Tecnîsât-ı Süleymân u Belkıs-Nâme olup, Hz. Süleyman’ın muhtelif kıssalarının ve Sebe melikesi Belkıs’ın hayat hikâyesinin işlendiği, yaklaşık 20000 beyitten müteşekkil, oldukça hacimli bir mesnevidir. Belkıs-Nâme’ye, bizzat Firdevsî tarafından diğer eserlerinde bahsedilmesine ve çeşitli kaynaklarda bu bilgilerin tekrar edilmesine rağmen, yakın zamana kadar ulaşılamamıştır. Eser, bizim de dâhil olduğumuz bir ekip tarafından gün yüzüne çıkarılmış olup eserin ilim âlemine tam metin olarak sunulabilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Eser, baştan sona cinas sanatı ile kaleme alınmıştır. Cinas; manaları farklı, yazılışları aynı lafızların bir arada kullanılması sanatıdır. Okuyucuyu çoğu zaman düşünmeye sevk eden sözcüklerin iç içe geçtiği bir söz oyunu, okuyucunun muhayyilesinde farklı yüzlere bürünen bir hayal gibidir. Cinas çeşitleri; harflerin türü, sayısı, hey’et ve harflerin sırası bakımından farklı isimler alır. Çalışmamızda, cinas çeşitlerine dair özlü bilgi verdikten sonra değerlendirmelerimizi sadece Belkıs-Nâme’den seçtiğimiz örnekler üzerinden yapacağız.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Ahmet Cevdet Paşa. (2000). Belâgat-i Osmâniyye. (hzl. T. Karabey, M. Atalay). Ankara: Çağ Yayınları.
Ahmet Reşit (Rey). (1328). Nazariyyât-ı Edebiyye. İstanbul.
Akkaya, H. (1997). Osmanlı Türk Edebiyatında Süleyman Peygamber ve Şemseddin Sivâsî’nin Süleymâniyyesi. Harvard: I-II.
Aksoyak, İ. H. (2017). Ahmed Yesevî’nin Rumelili Bir Takipçisi Üsküplü Atâ Tuhfetü’l-Uşşâk. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
Aksoyak, İ. H. TEİS Maddesi. “Üsküplü Atâ”. Erişim Adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ata-uskuplu-ata.
Ankaravi, İ. R. (1284). Miftâh-ül-Belâga ve Misbâhu’l-fesâha. İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Matbaası.
Araç, G. (2010) Uzun Firdevsî ve Hakayık-Nâme’si. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Babinger, F. (1927) Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke. no. 17, p. 32f. Leipzig.
Bilgegil, M. K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgât). İstanbul: Enderun Kitabevi.
Bolelli, N. (2015). Belâgat. İstanbul: İFAV Yayınları.
Bulut, A. (2014). Belâgat. İstanbul: İFAV Yayınları.
Büke, H. (2015). Firdevsî-i Rûmî, Süleymân-nâme (38.cilt), Dil Özellikleri, Metin, Söz Dizini. (Yayımlanmamış Doktora Tezi.) Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Büyükkarcı, F. (1993). Firdevsî-i Tavîl ve Da’vet-nâmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Büyükkarcı F. (2021), “Firdevsî-i Tavîl”. TEİS maddesi. Erişim Adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi
Canım, Rıdvan, Divan Edebiyatının Kaynakları, Akıl Fikir Yayınları, İstanbul: 2018.
Cihan, E. (2019) Firdevsî-i Rûmî’nin Süleymân-Nâme’sinin 71. Cildi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir.
Coşkun, M. (2010). Sözün Büyüsü Edebî Sanatlar. İstanbul: Dergâh.
Çatıkkaş, M. A. (2015) Firdevsî-i Rûmî Satranç-nâme-i Kebîr, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Devellioğlu, F. (1997) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Dilçin, C. (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Dihhudâ, A. E. (1135) Lügat-nâme. Tahran.
Ekrem, R. M. (1299). Ta‘lîm-i Edebiyât. İstanbul.
Eliaçık, M. (2013). Bazı Belâgat Kitaplarında Tecnîs Hakkında Bir Araştırma. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2/4, 75-86.
Firdevsî-i Rûmî, Münâzara-i Seyf ü Kalem, İstanbul Büyükşehir Belediyesi. Ktp. nr. 355.
Hanleri, Z. (1373) Ferheng-i Edebiyat-ı Farisi. Tahran.
Horata, “Halepli Edip” TEİS Maddesi. Erişim Adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edib-halepli.
İbn Mâce. (2015) Sünen-i İbn Mâce Tercümesi ve Şerhi (10 Cilt) (hzl. Haydar Hatipoğlu). İstanbul: Ravza Yayınları.
İmam Şafi. (2015) El-Müsned. (Çevirmen: Seyfullah Erdoğmuş). İstanbul: Sağlam Yayınevi.
Kâtib-i Belhî. (1362). Hadâyıku’s-Sihr fî Dakâyıkı’ş-Şi’r. Tahran.
Külekçi, N. (2011). Açıklamalar ve Örneklerle Edebî Sanatlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Mehmet Rif’at. (1308). Mecâmi‘ü’l-edeb. İstanbul.
Mehmed Süreyyâ (1308). Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. İstanbul.
Meydanoğlu, A. (2019). Arap Dili ve Belâgatında Cinâs Sanatı. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 1, 155-167.
Muallim Naci. (1307). Istılâhât-ı Edebiyye. İstanbul.
Mum, C. (2005). Halepli Edîb Dîvânı: İnceleme-Tenkitli Metin-Cinaslar Sözlüğü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Mutçalı, S. (2015) Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
Recâizâde Mahmud Ekrem (1299). Ta’lîm-i Edebiyyât. İstanbul.
Mîr Sâdıkî, M. (1376). Vâje-nâme-i Hüner-i Şâ‘irî. Tahran: Çap-ı Devvum.
Nâcî, M. (1307). Lügat-ı Nâcî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Pertsch, W. (1889). Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz, Verzeichniss der Türkischen Handschriften der Bibliothek. no. 470, p. 457. Berlin.
Said Paşa (1305). Mîzânü’l-edeb, İstanbul.
Saraç, M. A. Y. (2000). Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: Bilimevi Yayınları.
Saraç, M. A. Y. (2004). “Edebî Sanat Terimlerinin Türkçe Karşılıkları Üzerine”, TDED, C.32. s.131–147.
Şemîssâ, S. (1374). Nihah-i Tâze be-Bedî‘. Tehran: İntişârât-ı Firdevs.
Şemseddin Sâmî (1996). Kâmûsu’l-A‘lâm. Ankara: Kâşgar Neşriyat.
Tâhirü’l-Mevlevî. (1329a). Nazm ve Eşkâl-i Nazm. İstanbul: Der-Saadet.
Tâhirü’l-Mevlevî. (1329b). Seci ve Kafiye Lügatına Zeyl. İstanbul: Der-Saadet.
Tâhirü’l-Mevlevî. (1994). Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Tarlan, A. N. (1930). Edebî Sanatlara Dâir. İstanbul: Varoğlu Yayınları
Teclîl, C. (1367). Cinâs der-Pehne-i Edeb-i Fârisî. Tahran.
Tornberg, C. J. (1849).Codices Arabici, Persici et Turcici Bibliothecæ Regiæ Universitatis Upsaliensis. Chapter 1, no:196 s.119. Lundæ.
Türk Dil Kurumu. (1996). Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu. (1993). Derleme Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu. (2009). Güncel Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Şükûn, Z. (1996) Gencîne-i Güftâr, Ferheng-i Ziyâ. İstanbul: MEB Yayınları.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.