Gazneli Mahmûd'un Halife El-Kâdir Billâh'a Mektubuna Göre Horasan’ın Gazneliler Tarafından Fethi / The Conquest of Khorasan by the Ghaznavids According to the Letter of Mahmūd of Ghazni to the Caliph Al-Qâdir-Bi’llāh

Emre ÖMÜR

Öz


Bu çalışmada, Sebük Tegin'in ölümünden sonra Gazne tahtına çıkan Sultan Mahmûd'un Halife el-Kâdir Billâh'a gönderdiği mektup ışığında, Horasan'ın Sâmânîlerden alınması hususu incelenmektedir. Mektup, içerik açısından dört bölüme ayrılabilir; birinci bölümde yaratıcıya övgü, ikinci bölümde Horasan seferinin nedeni, üçüncü bölümde savaşın detayları ve dördüncü bölümde zaferin sonuçları aktarılmaktadır. Makalede, mektubun tüm bölümlerinden örnekler pasajlar şeklinde beyan edilmektedir. İfade edilen pasajlar dönemin diğer kaynakları ile karşılaştırılmış ve bu şekilde kaynaklar arasındaki farklılıklar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Diplomatik içerikli bu kaydı inceleyerek, Gazneliler ile Sâmânîler arasında Horasan üzerindeki hâkimiyet mücadelesini daha iyi anlamak mümkündür. Ayrıca aktarılan pasajlar vâsıtasıyla Sultan Mahmûd'un dinî, tarihî ve siyasî yönlerine ilişkin bazı örnekler de verilmektedir


Anahtar Kelimeler


Gazneliler, Sâmânîler, Gazneli Mahmûd, Horasan, Mansûr b. Nuh (II).

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Cemâlüddîn Ebü’l-Mehâsin Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî. (1932). en-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve’l-Kâhire, C.IV, Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye.

Ebî Saîd Abdülhay b. ed-Dahhâk b. Mahmûd el-Gerdîzî. (2006). Zeynü’l-Ahbâr, Farsçadan Arapçaya Tercüme Eden: Afaf es-Seyyid Zeydân, Kahire: el-Meclîsü’l-Alâ li-Sekâfe.

Ebî’l-Hasan Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Muhammed Abdülkerîm b. Abdülvahîd eş-Şeybânî (İbnü’l-Esîr). (1987). el-Kâmil fi’t-Tarih, Thk. Muhammed Yusuf Dakâkî, C.VII-VIII, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Ebû’l Hüseyn Hilâl b. el-Muhassin b. İbrâhîm es-Sâbî el-Kâtib. (1919). Kitâbü’t-Târîh, Zeylü Tecâribi’l-Ümem İçerisinde, C. IV, Kahire; Continuation of ‘’The Experiences of The Nations, Part VIII, Kahire: Fî Zeylü Tecâribi’l-Ümem.

Ebu’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin-i Beyhakî (2019), Târih-i Beyhakî, Çev. Necati Lügal, Haz. Hicabi Kırlangıç, Ankara: TTK Yay.

Hâfız Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymâz et-Türkmânî ez-Zehebî. (1992). Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-Aʿlâm, C. XXXIX, Thk. Ömer Abdusselam Tedmürî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.

İbn Kuteybe. (2017). Halifeler ve Siyaset el-İmâme ve’s-Siyâse, Çev. Kadir Erbil, İstanbul; Ma’ruf Yay.

Maulānā Minhaj-Ud-Dīn Abū-Umar-ı 'Usman (Cûzcânî). (1970). Ṭabaḳāt-ı Naṣırī, Translated from Original Persian Manuscripts By Major H.G. Raverty, Vol. I, New Delhi: Oriental Books Reprint Corporation.

Muhammed b. Hâvendşâh b. Mahmûd Mîrhând. (2019). Ravzatu’s-Safâ (Gazneliler), Tercüme ve Notlar: Erkan Göksu, İstanbul: Kronik Kitap.

Şemsüddîn Ebü’l-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğlu b. Abdullah Sıbt İbnü'l-Cevzî. (2013). Mir'âtü'z-Zamân fî Târîhi'l-A'yân, C.XVIII, Beyrut: Dârü'l-Risâletü'l-'Âlemiyye.

Şihâbüddîn Ahmed b. Abdülvehhâb en-Nüveyrî (2004), Nihâyetü’l-ereb fî Fünûni’l-Edeb, C. XXV, Beyrut: Dârû’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Utbi. (1858).

The Kitab-ı Yamini, Translated by James Reynolds, Paris: W.H. Allen and CO.

Bosworth, C.E. (1963). The Ghaznavids, Edinburgh: Edinburgh University Press.

Hodgson, M.G.S. (2017). İslâm’ın Serüveni, C. I, Çev. Berkay Ersöz, Ankara: Phoenix Yay.

Kuwayama, S. (2000). Historical Notes on Kāpiśī and Kābul in the Sixth-Eighth Centuries, ZINBUN, 34(1): p. 25-77.

Mahomed Kasım Ferishta. (1908). History of the Rise of the Mahomedan Power in India, Translated From Persian Language By John Briggs, Vol. I, Calcutta: R. Cambray & CO.

Merçil, E. (1989). Gazneliler Devleti Tarihi, , Ankara: TTK Yay.

Usta, A. (2013). Türklerin İslamlaşma Serüveni Sâmânîler, İstanbul: Yeditepe Yay.

Usta, A. (2020). Türkler ve İslâmiyet İlk Müslüman Türk Devleti: Sâmâniler, İstanbul: Yeditepe Yay.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.