FRANSIZ SEYYAH HOMMAIR’IN SEYAHATNAMESİNDE 19. YÜZYILDA ASTARHAN / IN THE TRAVELOGUE OF FRENCH TRAVELLER HOMMAIRE- ASTRAKHAN IN THE 19TH CENTURY

Öz

Tarih boyunca sahip olduğu önemli jeo-stratejik konumu gereği, Hazar Denizi pek çok milletin hâkimiyet tesis etmek istediği bir bölge olmuştur. Bugün de Ortadoğu gibi önemli enerji merkezlerinden biri olan Hazar havzası, sahip olduğu zengin petrol yatakları ile milattan önceki dönemlerde bile bilinmekteydi. Astrahan Hanlığı'nın arazisi batıda Kuban ve Don nehri ve doğuda Nogay Orda'sı ile sınırdı. Hanlığın toprakları güneyde Terek Nehri'ne, kuzeyde ise Volga ile Don nehrinin arasında bulunan topraklara kadar uzanmaktaydı.  Ancak Astrahan Hanlığı’nın ömrü kısa süreli olmuş; sürekli olarak yaşanan taht mücadeleleri sonucunda zayıflamış ve 1556 yılında Rus Çarı Korkunç İvan tarafından ilhak edilmiştir. Rusya’nın izlediği yayılmacı siyasetten rahatsızlık duyan Osmanlı Devleti ise Orta Asya’daki hanlıkların da kendisinden yardım istemesi üzerine harekete geçmiş, ancak olumlu bir netice elde edememiştir. Böylece Rusya ele geçirdiği Kırım, Kazan ve Astrahan gibi hanlıklar vasıtasıyla gerek bölgede nüfuz alanını genişletmeyi gerekse ele geçirdiği yerlerde kendi siyasi ve idari sistemini tatbik ederek bölgede meşruiyetini güçlendirmeyi hedefleyen bir strateji izleme yoluna gitmiştir. Dolayısıyla, Hazar havzasının ekonomik açıdan önemli limanlarından biri olan Astrahan, bulunduğu özel konum nedeniyle bölgeye gelen pek çok yerli ve yabancı seyyah ve araştırmacının da dikkatini çekmiş ve eserlerinde kendine yer bulmuştur.  Bölgeye gelen bu seyyahlardan biri de Xavier Hommaire De Hell’dir. İşte bu çalışmanın amacı, onun “Travels in the Steppes of the Caspian Sea, The Crimea, The Caucasus” adlı seyahatnamesinden yola çıkarak, 19. yüzyılda Astrahan’ın içinde bulunduğu siyasi, idari, sosyo-kültürel durumu ve bölge tarihini aydınlatmaya yönelik kimi katkılar sağlamaktır.