OSMANLI ŞAİRLERİNİN ÇAĞATAY TÜRKÇESİYLE YAZDIKLARI ŞİİRLERDE KULLANDIKLARI DİL ÜZERİNE / ON THE LANGUAGE OTTOMAN POETS USE IN WRITING THEIR POEMS WITH THE CHAGATAI TURKISH

Abdullah Mert

Öz


Osmanlı sahasında Doğu Türkçesiyle şiir yazma geleneği Nevayî’den önce yaşayan Şeyyad Hamza ve Ahmed-i Da’î’ye kadar uzanır. Özellikle Nevayî’den sonra Çağatay Türkçesiyle şiir yazan şair sayısında önemli bir artış yaşanmıştır. Yavuz Sultan Selim, Nedim ve Şeyh Galib gibi onlarca şair bu akımın etkisinde kalarak Çağatayca şiirler yazmıştır. Ancak söz konusu şiirler her ne kadar Doğu Türkçesi özellikleri taşısa da şairler, kendi yazı dillerinin tesirinden kurtulamamış ve Osmanlı Türkçesine özgü unsurlara şiirlerinde yer vermişlerdir.
Bu çalışma iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde Osmanlı-Çağatay kültür etkileşimine yer verilmiş, ikinci bölümde Osmanlı şairlerinin yazdıkları Çağatayca şiirlerde yer alan Oğuz Türkçesine ait dil verileri ele alınmış, bu şiirlerdeki Oğuz Türkçesi unsurları ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz varlığı karşılaştırması neticesinde ortaya konulmuştur.


Anahtar Kelimeler


Çağatay Türkçesi, Oğuz Türkçesi, Osmanlı Şairleri, Oğuzca Unsurlar.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


BODROGLIGETI, Andras J. E. (2001), A Grammar of Chagatay. München: LincomEuropa.

BÜYÜKAKKAŞ, Ahmet, (2009) “16. Yüzyıl Şairi Râhî'nin Çağatayca Şiirleri” Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 25: 41 -49.

ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (2011) “Kanunî Devrinin Sonuna Kadar Anadolu’da Nevāyi Tesiri Üzerine Notlar”, Gazi Türkiyat/ Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 8: 23-35.

ECKMANN, Janos (2009), Çağatayca El Kitabı, (çev. Günay Karaağaç), İstanbul: Kesit Yay.

ERASLAN, Kemal, (1968) “Seydi Ali Reis'in Çağatayca Gazelleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 16: 41 -54.

ERDEM UÇAR, Filiz Meltem (2011), Çağatay Türkçesinde İsim, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış doktora tezi.

ERSOY, Ersen (2012), “XVI. Asır Osmanlı Sahası Şairlerinden Subhî'nin (Ö. 1548/49) Çağatayca Şiirleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 47: 17-36.

GÜLSEVİN, Gürer (2010), “Oğuzca Olmayan Türk Lehçelerindeki Oğuzca Unsurlar ve Bunlara Teorik Bir Yaklaşım” Turkish Studies, CİLT 5/1: 57-76.

GÜZEL, Abdurrahman (1978), “Kaygusuz Abdal'ın Çağatayca Bir Gazeli”, Türk Kültürü, Sayı 194: 101-103.

KAHRAMAN, Bahaettin (2009), “Burhaneddin-i Belhî'nin Çağatayca Şiirleri”, Turkish Studies, Cilt 4/2: 639-671.

KARAHAN, Akartürk (2013), Dīvānu Luġati’t Türk’e Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

KAYMAZ, Zeki (2004), “Çağatay Türkçesinde Oğuzca Unsurlar Üzerine”, Amancolovskie Çiteniya, Kazakistan/Öskemen, 7-8 Ekim 2004: 204-210.

_____(2007), “Dukakinzade Ahmed Bey’in Çağatay Türkçesi ile Üç Gazeli”, TDAY Belleten, Cilt 1: 83-86.

KORKMAZ, Zeynep (1995), “Eski Türkçedeki Oğuzca Belirtiler”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Cilt 1: 205-216.

KURNAZ, Cemal (1997), Anadolu’da Orta Asyalı Şairler, Ankara: Kültür Bakanlığı.

ÖZTÜRK, Rıdvan (2013), “Türkistan’dan Türkiye’ye Kelime Göçü Örneği Cigi Cigi”, Turkish Studies, Cilt 8/9: 2145-2156.

_____(2014), “Afganistanlı Özbek Şairlerinde Fuzuli Etkisi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 36: 35-47.

PARLATIR, İsmail (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.

RAHİMİ, Farhad (2014), “Çağatay Türkçesi Ve Edebiyatı Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies, Cilt 9/3: 1157-1218.

SERTKAYA, Ayşe Gül (1999), “Doğu Türkçesi ile Yazılmış Leffüneşirli Bir Kasidenin Kaynakları Üzerine Bazı Düşünceler”, İlmi Araştırmalar Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı 7: 177-190.

SERTKAYA, Osman Fikri (1970), “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri I”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 18: 133 138.

_____(1971), “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri II”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 19: 171-184.

_____(1972), “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri III: Uygur Harfleri ile Yazılmış Bazı Manzum Parçalar I”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 20: 157-184.

_____(1976), “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri IV”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 22: 169-189.

_____(2004), “Osmanlı Şairlerinde Ali Şir Nevayî Tarzı ve Nevayî'ye Anadolu'da Yazılan Nazireler”, Ali Şir Nevāyí'nin 560. Doğum, 500. Ölüm Yıl Dönümlerini Anma Toplantısı Bildirileri: 24-25 Eylül 2001, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.: 129-140.

_____(2006), “Lâmiî Çelebi'nin Doğu Türkçesiyle Bir Mektubu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 35: 169- 180.

ŞEN, Mesut (2005), “Tanzimat Aydınlarının Çağatay Türkçesine Bakışı ve Şemseddin Sami'nin Tesiri”, Marmara Üniversitesi Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı 17: 195-227.

TURGUT, Aynur (2010), Çağatay Türkçesinde Fiil -Metin-, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış doktora tezi.

ÜNLÜ, Suat (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yay.

YAVUZ, Kemal, Orhan Yavuz, (2016) Muhibbî Dîvânı -Bütün Şiirleri- (2 Cilt), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.