SUTAD Okuma Araçları

Berlin Devlet Kütüphanesi Doğu El Yazmaları Koleksiyonu’nda Ms. Diez A quart. 95 numarasıyla kayıtlı Hāẕā Kitāb-ı Sarf-ı Türkî (H. 1201/M. 1786) adlı eser, 1b-10a varakları arasında yer alan küçük bir Türkçe sarf (şekil bilgisi) kitabıdır. Eserin 1b-7b varakları arasında eşya-alet, at biniş-koşum takımı, içecek, silah, giysi, ayakkabı, kumaş, hayvan, yiyecek, meyve, organ, mesken, bitki-baharat, boya, kimyevi madde isimleri sıralanmış; daha sonra bu isimlerden birçoğunun iyelik çekimleri (3. teklik kişi iyelik çekimi hariç) verilmiştir. İsimlerin iyelik çekiminden sonra 7b-8a varakları arasında basit ve birleşik zamanlı fiil çekimlerine örnekler verilmiştir. Eserin 8b-10a arasındaki varaklarında ise 18. yüzyıl İstanbulu’nun meslek isimleri  (193 adet) “Bâb u fî Beyân-ı Esnâfları” alt başlığında listelenmiştir. Osmanlı Türkçesi gramer kitaplarından Müyessiretü’l-Ulûm  (M. 1530)’dan sonra en eski tarihli gramer kitabı olan Hāẕā Kitāb-ı Sarf-ı Türkî, 18. yüzyıl Türkçesinin söz varlığını ve şekil özelliklerini içermesi açısından önemli olduğu kadar 18. yüzyıl İstanbulu’nun sosyal ve meslek hayatına, dönemin gündelik hayat kültürüne ışık tuttuğu için de dikkate değerdir. Bu makalede amaç eseri Türkoloji dünyasına tanıtmak ve 18. yüzyılın dil özellikleri üzerine yapılan çalışmalara katkıda bulunmaktır.