I. DÜNYA SAVAŞI SONUNDAN CUMHURİYET’İN İLK YILLARINA KADAR HARP KAZANÇLARI VERGİSİ (1919-1925) / TAX OF WAR EARNINGS FROM THE END OF THE I. WORLD WAR TO THE FIRST YEARS OF THE REPUBLIC (1919-1925)

Ali Rıza GÖNÜLLÜ

Öz


ÖZET                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     I.Dünya Savaşı yıllarında ticari hayatta gayri meşru kazanç elde etme önemli ölçüde artmıştır. Bunun önünde geçmek için, devlet tarafından bazı önemler alınmıştır. Bunların başında elde edilen gelirlerden özel bir vergi tahsil edilmesi gelmektedir. Devlet bu vergiyi tahsil etmek için bazı hukuki düzenlemeler yapmıştır. Bu konuda ilk derli toplu çalışma merkezi yönetim tarafından çıkarılan 14 Aralık 1919 tarihli Harp Kazançları Vergisi Hakkında Kararname’dir. Bu kararname ile 1916, 1917 ve 1918 yıllarında elde edilen gelirlerden Harp Kazançları Vergisi alınması hükme bağlanmıştır. Ancak bu verginin mükelleflerden tahsil edilmesi, içinde bulunulan savaş şartlarından dolayı, İstanbul Hükümetleri tarafından gerçekleştirilememiştir. Harp Kazançları Vergisi’nin tahsil edilmesi konusunda Ankara Hükümeti tarafından da bazı çalışmalar yapılmıştır. Bunun neticesinde adı geçen vergi ilk defa 1922’de devletin gelirler bütçesinde gösterilmiştir. Harp Kazançları Vergisi 1923, 1925 ve 1925’e ait gelirler bütçesinde de yer almıştır.

Anahtar Kelimeler


Anahtar Kelimeler: I.Dünya Savaşı, Ticari Hayat, Karaborsacılık, Bütçe, Harp Kazançları Vergisi.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


KAYNAKLAR

I.ARŞİV BELGELERİ 1.1.Başbakanlık Osmanlı Arşivi

Meclis-i Vükela Mazbataları (MV)

Dosya Numarası; 221 Gömlek Numarası;188.

Şûrâ-yı Devlet (ŞD)

Dosya Numarası; 2387 Gömlek Numarası;20, Dosya Numarası; 3154 Gömlek Numarası; 46.

1.1. NEZARETLER

1.1.1.Dâhiliye Nezareti

Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti (BOA. DH. EUM. MH )

Dosya Numarası; 206 Gömlek Numarası; 102.

Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye Müdüriyeti (BOA. DH. İ.UM)

Dosya Numarası; 3 Gömlek Numarası; 1. Dâhiliye Nezareti Umûr-ı Mahalliye-i Vilâyât Müdüriyeti Belgeleri (DH. UMVM) Dosya Numarası; 162 Gömlek Numarası; 83

1.1.2.Hariciye Nezareti

Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı (BOA. HR. İM)

Dosya Numarası;168 Gömlek Numarası; 87 Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası (BOA. HR. HMŞ. İŞO

Dosya Numarası; 204 Gömlek Numarası; 41 1.2.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Bakanlar Kurulu Kararları (BCA. BKK)

Fon Kodu; 030.18.01 Yer Kodu; 01.11.26, Fon Kodu; 030.18.01 Yer Kodu;05.33.11 Muamelat Genel Müdürlüğü (BCA. MUAMELAT)

Fon Kodu; 030.10.00 Yer Kodu; 06.31.29, Fon Kodu; 030.10.00 Yer Kodu; 20.114.19, Fon Kodu; 030.10.00 Yer Kodu; 80.525.09, Fon Kodu; 030.10.00, Yer Kodu; 135.968.05, Fon Kodu; 030.10.00 Yer Kodu; 135.968.08, Fon Kodu; 030.10.00 Yer Kodu; 136.974.08; Müşterek Kararnameler (BCA. MK)

Fon Kodu; 030.11.01 Yer Kodu; 127.48.15

KİTAPLAR

Alaiye Belediyesi (1330-1331), Alaiye Belediye Meclisi Karar Defteri, Alaiye: (Yayınlanmamış el yazması nüsha.)

AKBIYIK, Yaşar (1999), Milli Mücadele’de Güney Cephesi, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. Başvekâlet Müdevvenât Müdüriyeti (1928): Düstur (Tertib-i Sani), Cilt: 9, İstanbul: Evkaf Matbaası

Başvekâlet Müdevvenât Müdüriyeti (1928): Düstur (Tertib-i Sani), Cilt: 10, İstanbul: Evkaf Matbaası

Başvekâlet Müdevvenât Müdüriyeti (1928): Düstur (Tertib-i Sani), Cilt: 11, İstanbul: Evkaf Matbaası

DEVELLİOĞLU, Ferit (1998), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitapevi Yayınları

DURU, Cihan-TURAN, Kemal-ÖNGEOĞLU, Abdurrahman (1982), Atatürk Dönemi Maliye Politikası, 1. Kitap, Ankara: Tisa Matbaacılık Sanayii Ltd. Şti.

ELDEM, Vedat (1994), Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi

Harp Kazançları Vergisi Hakkında Kararname (1335), İstanbul: Matbaa-i Amire

Harp Kazançları Vergisi Hakkındaki Kararnamenin Suver-i Tatbikiyesini Mübeyyin Talimatname (1335), İstanbul: Matbaa-i Amire.

KÖSTÜKLÜ, Nuri (1999), Milli Mücadele’de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.

Meclis-i Ayan (1991), Zabıt Ceridesi, Cilt:1, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası

Meclis-i Mebusan (1992), Zabıt Ceridesi, Cilt:1, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası

Tahsil-i Emval Kanunu (1325): İstanbul: Matbaa-i Amire

Ticaret ve Ziraat Nezareti (1329), Teşvik-i Sanayi Kanun-u Muvakkati, İstanbul: Matbaa-i Osmani

TOPRAK, Zafer (1982), Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Ankara: Yurt Yayınları

Türkiye Büyük Millet Meclisi(1923), Kanunlar Dergisi, Cilt:1, Ankara: TBMM Matbaası

Türkiye Büyük Millet Meclisi(1924), Kanunlar Dergisi, Cilt:2, Ankara: TBMM Matbaası

Türkiye Büyük Millet Meclisi(1925), Kanunlar Dergisi, Cilt:3, Ankara: TBMM Matbaası

Türkiye Büyük Millet Meclisi(1926), Kanunlar Dergisi, Cilt:4, Ankara: TBMM Matbaası

Türkiye Büyük Millet Meclisi (1934), Kanunlar Dergisi, Cilt:13, Ankara: TBMM Matbaası

MAKALELER

DEMİRYÜREK, Meral (2015, Sonbahar), “Savaştan Doğan Bir Tip: Harp Zengini” , Turkish Studies, Cilt: 10/16: 493-508.

TEZLER

TEZCAN, Cezmi (2005), Tekalif-i Harbiye ve Tekalif-i Milliye Örneklerinde Savaş Dönemlerinde Mali Politikalar, Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü: (Yayınlanmamış Doktora Tezi.)


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.