E-postama gönder TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE “hem” BAĞLACININ TİPİK BİR KULLANIMI / A TYPICAL USAGE OF THE CONJUNCTION OF “hem” IN TURKMEN TURKISH
Öz
Öz: Türkmen Türkçesinde “hem” sözcüğü bağlaç ve pekiştirici görevinde kullanılır. Bugün yazı dilinde “hem” sözcüğünün “h-” ünsüzü düşürülmüş ve damak uyumuna bağlanmış “-am/-em” biçimleri de mevcuttur. Aslında önceleri konuşma dilinde görülen bu kullanım, sonradan yazı diline geçmiştir. İmlâ bakımından hem ya da -am/-em kullanımında belirli bir kural yoktur. Bu ikili kullanımın belirli bir sistemi olmasa da bazı durumlarda bugün standart Türkmen Türkçesinde daha çok -am/-em biçimleri tercih edilir.
Bu makalede örneklerle -am/-em biçiminin yaygın olarak hangi durumlarda kullanıldığı, kullanımında ortaya çıkan ses olayları, yalancı eşdeğerliliği, kalıplaşmış tarzda yeni kelimeler türetmesi gibi konular üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Taranan Eserler
SE: KERBABAYEV, BERDİ (1992), Saylanan Eserler, Hekayalar, Povestler ve Folklor Orta Ulı ve Yaşlı Mektep Okuvçıları Üçin, Aşgabat: “Magarıf” Neşriyatı.
Gö: AŞIR, Çarı (1986), Göreş, Aşgabat: “Türkmenistan” Neşiryatı.
S: MÜLKİYEV, Cumageldi (2010), Selcuklar, Aşgabat: Türkmen Dövlet Neşirtyat Gullugı.
BP: GARACAYEV, Cumanazar (2013), Bagtlı Pursatlar, Aşgabat: Ilım Neşriyatı
Ä: BERDİMUHAMEDOV, Gurbangulı (2011), Älem İçre At Gezer, Aşgabat: Türkmen Dövlet, Neşiryat Gullugı.
Gül: HOCAGELDİYEV, Nargılıç (1974), Gülle Degen Sümbüller, Aşgabat: “Türkmenistan” Neşriyatı.
İkbal: DERYAYEV, Hıdır (1981), İkbal, Roman (Eserler Yıgındısı Birinci Tom), Aşgabat: “Türkmenistan Neşriyatı”.
GB: ÖVEZBAYEV, Seyitmırat (1991), Gönübek (Gökdepe söveşine gatnaşan türkmeniñ gürrüñi), Aşgabat.
On: KAROV, Durdı (1994), On Yıl Türmede, İkinci Kitap, “Turan-1”, Aşgabat: Ilım.
PE: GOVŞUDOV, Ata (1989), Perman, Aşgabat: “Türkmenistan” Neşiryaty.
Kaynakça
BİRAY, Himmet (1992), Mahtumkulu Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
BİRAY, Nergis (2015a), “Türkmen Türkçesinde Ovnuk Bölekler”, Teke, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/3 2015 s. 955-994.
BİRAY, Nergis (2015b), “Türkmen Türkçesinde Kuvvetlendirme İşlevli Dil Birimleri: “hi, hi-de, hiy, hiy-de, hey, hey-de, heyem”, Diyalektolog, Kış 2015, Sayı 11, sy. 1-13.
BORCAKOV, A. vd. (2000), Türkmen Diliniñ Grammatikasy: Morfologiya. Aşkabat: Ruh Neşriyat (Türk Dil Kurumu Armağanı).
CLARK, Lary (1998), Turkmen Reference Grammar, Harrassovitz Verlag, Viesbaden.
ÇELİK ŞAVK, Ülkü (2003), “Türkmence’de Hem (-em/-am) Üzerine”, Arayışlar, İnsan Bilimleri Araştırmaları, sayı 9-10, Isparta.
GELDİMIRADOV, A. (1983), Türkmen Edebi Dilinde Variantlaşma, Aşgabat: Ilım Neşriyatı.
KARA, Mehmet (2007), “Türkmen Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican ERCİLASUN), Ankara: Akçağ Yayınları.
KARTALLIOĞLU, Yavuz ve YILDIRIM, Hüseyin (2007), “Azerbaycan Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican ERCİLASUN), Ankara: Akçağ Yayınları.
NURMUHAMMEDOV, Amanmuhammet (2012), Türkmen Dilinde Söz Basımı, Aşgabat: Ilım Neşriyat.
ÖZKAN, Nevzat (2007), “Gagavuz Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican ERCİLASUN), Ankara: Akçağ Yayınları.
PİRLİYEV, G. vd. (1996), Türkmen Dili, Aşgabat: “Magarıf”. Neşriyatı
SALAN, Erkan (2011), “Türkmen Türkçesi ile Türkiye Türkçesinde “hem” Sözcüğünün İşlev Bakımından Karşılaştırılması”, Turkish Studies, Volume 6/11 Vinter, s. 1670–1686.
TS (2016), Türkmen Diliniñ Düşündirişli Sözlügi II Tom, Aşgabat: Türkmen Devlet Neşriyatı.
YILDIRIM, Hüseyin (2008), Zelilî Divanı (Metin-Aktarma-Gramer İncelemesi), Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.