OSMANLI ARŞİVİ BELGELERİNDE İRLANDA İHTİLALİ / IRISH REVOLUTION IN THE OTTOMAN ARCHIVE DOCUMENTS

Öz

XII. Yüzyılda İngiliz kolonisi haline gelen, XVI. Yüzyılın ilk yarısında da İngiliz egemenliğine giren İrlanda’da, İngiltere’nin siyasi ve ekonomik egemenliğini güçlendirerek sürdürebilmesi için uyguladığı politikalar, Amerika ve Avrupa’da görülen ekonomik, siyasi ve fikri özgürlükler İngiliz egemenliğinden kurtulmayı sağlayacak ihtilal sürecini başlatmıştır.

İrlanda’nın bağımsızlık sürecini XVIII. Yüzyıldan itibaren izlemeye başlayan Osmanlı Devleti, adadaki gelişmeleri ve İngiltere’nin İrlanda politikalarını Eflak-Boğdan voyvodalarının kaimeleriyle, Londra’daki diplomatlarının raporlarından öğrenmeye çalışmıştır. XVI. Yüzyıldan itibaren görülen ayaklanmaları mezhep çatışması, fitne-fesat hareketi ve ihtilal ateşi olarak nitelendirerek gelişmeleri izlemekle yetinmiş, insani yardım dışında İngiltere ile ilişkilerini zedeleyebilecek girişimlerde bulunmaktan kaçınmıştır.

İrlanda’nın bağımsızlık isteklerine karşı XIX. Yüzyılın ortalarına kadar sertlik politikası izleyen İngiliz hükümetleri, 1880’li yıllardan itibaren uzlaşmacı politikalara yönelmişlerdir. Özellikle Liberal Parti’nin iktidara geldiği dönemlerde yapılan müzakereler sonucunda Güney İrlanda 1921 yılında bağımsızlığını elde etmiştir. Bu makalede İrlanda’nın, XVIII. Yüzyılın sonlarında başlayıp XX. Yüzyılın başlarında bağımsızlıkla sonuçlanan ihtilal süreci ve Osmanlı Devleti ile ilişkileri Osmanlı Arşivi belgeleri ve diğer kaynaklar ışığında incelenmeye çalışılacaktır.