E-postama gönder SİNOP’TA SELÇUKLU MİRASI / SELJUKS HERITAGE IN SİNOP
Öz
Selçuklular, Çağrı Bey ile başlayan Anadolu fetihlerini hem Sultan Tuğrul ve hem de Sultan Alparslan döneminde sürdürerek Doğu Anadolu’dan başlayan Türk yerleşmelerini İç Anadolu ile Karadeniz sahillerini de içine alan geniş sahalara kadar yaymışlardır. Bu yayılma sürecinde Sinop’u ilk olarak Selçuklu komutanlarından Karatekin fethetmiş ve bölgede böylelikle Selçuklu-Rum mücadeleleri başlamıştır. Karatekin’in Sinop’taki hâkimiyetinin son bulması Türkleri bölgeden uzaklaştırmamış ve 1214’te Türkiye Selçuklu Sultanı I. İzzeddîn Keykâvus burayı yeniden fethetmiştir. I. İzzeddîn Keykâvus, Sinop’ta Türk-İslam kültürünü tesis eden ilk hükümdardır ve günümüze kalan Sinop İçkale Kitabeleri en önemli miraslarından biridir.
Sinop’un ticari konumu, gerek şehri fetheden Sultan I. İzzeddîn Keykâvus ve gerekse diğer Selçuklu sultanları tarafından son derece önemsenmiştir. Sultan I. Alâeddîn Keykûbâd yöneticiliği sırasında Sinop Limanı’nın güvenliğini sağladığı gibi bölgedeki imar faaliyetlerini de sürdürmüştür. Anadolu’da Moğol istilasının başlaması Türkiye Selçukluları için son derece olumsuz sonuçlar doğurmuş ve Sinop’a Trabzon Rumları hâkim olmuşlardır. Sinop’a Rumlar hâkim olsalar da Türkiye Selçukluları şehirden vazgeçmeyip beyleri Muînüddin Süleyman Pervâne vasıtasıyla yeniden geri almışlardır
Sonuç olarak, Türkiye Selçukluları hem Anadolu’da siyasi hâkimiyet kurmak hem de ticari öneme sahip olduğu için Sinop’u fethetmişlerdir. Türkiye Selçukluları, Türk-İslam modeli mimari tarzı ve yaşam şeklini bu liman şehrine uygulayarak günümüze kalan bu mirasın ilk temsilcileri olmuşlardır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
AKALIN, Şükrü Haluk (1998), “Sarı Saltuk’un Türbe ve Makamları Üzerine”, I. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi Bildirileri, Ankara: 9-28.
AKDAĞ, Mustafa (1974), Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 1243-1453, C. I, İstanbul: Yelken Matbaası.
ANNA KOMNENA (1996), Aleksiad, (çev. Bilge Umar), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
ASLIYÜCE, Erdoğan (2017), Avrupa’ya İslam’ı Yayan Sarı Saltuk et-Türkî, İstanbul: Yesevi Yayıncılık.
AYDIN, Filiz (2006), “Sinop Alâiye (Süleyman Pervane) Medresesi”, Vakıflar Dergisi, 10: 251-295.
AYDIN, Remzi (2017), “Sinop Alâeddin Camisi’ndeki Osmanlı İzleri”, Sanat Tarihi Yazıları Prof. Dr. Kerim Türkmen Armağanı, İstanbul: 469-519.
AYTAŞ, Gıyaseddin (2013), “Anadolu’dan Balkanlara Sarı Saltuk’un İzleri ve Etkileri”, 1. Uluslararası Sarı Saltuk Buluşması, İstanbul: 39-46.
AYTAŞ, Gıyaseddin (2015), “Sarı Saltuk’un Kimlik Oluşturmadaki Rolü”, 2. Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu Bildiriler, İstanbul: 87-94.
CAHEN, Claude (2014), Osmanlılardan Önce Anadolu, (çev. Erol Üyepazarcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
CANIM, Rıdvan (2014), “Seyahatnamelere Göre Balkanlarda Sarı Saltuk Makamları”, Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu, 06-10 Kasım 2013, Edirne: 285-291.
CERAN, Ahmet Şeref (1995), Büyük İslam Âlimi ve Mutasavvıfı Şeyh Sadrüddîn Muhammed el-Konevî, Konya: Damla Ofset.
CRANE, Howard “Notes on Saldjūq Architectural Patronage in Thirteenth Century Anatolia”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 36: 1-57.
ÇEK, Songül “Sinop İli Çevresinden Üç Menkıbevi Kahraman ve Etraflarında Oluşan Anlatı Geleneği”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5 (12): 103-114.
DEMİR, Necati- vd. (2007), Saltık Gazi Destanı I-II-III, Ankara: Destan Yay.
DEMİR, Necati-vd. (2007), Saltık-nâme 1-2-3, Ankara: Destan Yay.
DEMİR, Necati (2005), Danişmend Gazi Destanı, Tokat: Niksar Belediyesi Yay.
DEMİR, Necati (2013), “Saltık Gazi İle İlgili En Önemli Kaynak Saltık-nâme”, 1. Uluslararası Sarı Saltuk Buluşması, İstanbul: 19-38.
DERVİŞ MEHMET ZİLLÎ (2011), Evliya Çelebî Seyahatnâmesi, (hzl. Dr. Mümin Çevik), İstanbul: Üçdal Neşriyat.
DERVİŞ MEHMET ZİLLÎ (2011), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, C. I, (hzl. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman), İstanbul: Yapı Kredi Yay.
DERVİŞ MEHMET ZİLLÎ (2010), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Konya-Kayseri-Antakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne, C. III, (hzl. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yay.
EBÛ ABDULLAH MUHAMMED İBN BATTÛTA TANCÎ (2018), İbn Battûta Seyahatnâmesi, (çev. A. Sait Aykut), İstanbul: Yapı Kredi Yay.
EBÜ’L-HAYR-I RUMÎ (1988), Saltuk-nâme I, (hzl. Dr. Şükrü Halûk Akalın), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
ESEMENLİ, Deniz (1989), “Alâeddin Camii ve Medresesi”, İslam Ansiklopedisi, II, İstanbul: 328-329.
ESEMENLİ, Deniz (1995), “Sinop Alâeddin Camii Ne Zaman Yapıldı”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, Ankara: 93-99.
ESEMENLİ, Deniz (1990), Sinop İli Türk Dönemi Mimarisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış doktora tezi).
GEDİK, Ahmet (2007), “Candaroğlu Celâleddin Bayezid Dönemine Ait İki Kitâbeye İlişkin Tashihi Gereken Bazı Hususlar”, İstem, V (9): 209-218.
GÖKOĞLU, Ahmet (1952), Paphlagonia, Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
GÜNEŞ, Neriman (2014), Türkiye Selçukluları’nda Mutasavvıflar (1075-1308), Yüzüncü Yıl Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
GÜZEL, Abdurrahman (2014), “Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi ve Sarı Saltuk”, Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu, 06-10 Kasım 2013, Edirne: 19-26.
HÂCI BEKTÂŞ-I VELİ (2007), Velâyetnâme, (hzl. Yrd. Doç. Dr. Hamiye Duran), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
HASAN B. ABDÜLMÜ’MİN EL-HÔYÎ (2018), Selçuklu İnşâ Sanatı, (hzl. Cevdet Yakupoğlu-Namiq Musalı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
İBN BİBÎ EL-HÜSEYİN B. MUHAMMED B. ALİ EL-CAʻFERİ ER-RUGADİ (1996), El-Evamirü’l Alaʼiyye fi’l Umuri’l- Ala’iyye (Selçuknâme), I, (çev. Mürsel Öztürk), Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yay.
KAYMAZ, Nejat (1970), Pervâne Mu’înü’d-dîn Süleyman, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
KEÇİŞ, Murat (2009), Trabzon Rum İmparatorluğu ve Türkler 1204-1404, Ankara Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış doktora tezi).
KEMALOĞLU, Muhammed (2015), “XI.-XIII. Yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim-Öğretim (Medreseler)”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, II (5): 89-106.
KERÎMÜDDİN MAHMUD-İ AKSARAYÎ (2000), Müsâmeretü’l-Ahbâr, (çev. Prof. Dr. Mürsel Öztürk), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
KOCA, Salim (2012), Anadolu Türk Beylikleri Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
KOCA, Salim (1997), Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211-1220), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
KOCA, Salim (2006), “Sultan I. İzzeddîn Keykâvus”, (ed. Ahmet Yaşar Ocak),Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi (Sosyal ve Siyasal Hayat), C. I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 91-105.
KUNT, İbrahim (2013), “Sadruddîn‐i Konevî’nin Üç Halîfesi: Fahruddîn‐İ Irâkî, Mueyyidüddîn‐i Cendî ve Saîdüddîn‐i Fergânî”,Tarihin Peşinde‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9: 181-205.
KURAN, Apdullah (1969), Anadolu Medreseleri, C. I, Ankara: ODTÜ Yay.
KURU, Alev Çakmakoğlu (2001), “Ortaçağda Sinop Şehri ve Tersanesi”, V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu Bildiriler, 19-20 Nisan 2001, Ankara:161-179.
MÜNECCİMBAŞI AHMET B. LÜTFULLAH (2017), Câmiu’d-Düvel Selçuklular Tarihi Anadolu Selçukluları ve Beylikleri, (hzl. Ali Öngül), İstanbul: Kabalcı Yay.
OCAK, Ahmet Yaşar (2011), Sarı Saltık Popüler İslâm’ın Balkanlar’daki Destanî Öncüsü (XIII. Yüzyıl), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
OKİÇ, Tayyip (1952), “Sarı Saltuk’a Ait Bir Fetva”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1): 48-58.
ÖZKAN, Nevzat (2014), “Sarı Saltuk ve Gagavuzlar”, Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu, 06-10 Kasım 2013, Edirne: 239-256.
PEACOCK, Andrew Charles Spencer (2010), “Sinop: City in Seljuq and Mongol Anatolia. Ancient Civilizations from Scythia to Siberia”, 16 (1): 103-124.
REDFORD, Scott (2018. 01. 28), “Alâeddin Camisinin Kayıp Minaresi”, Vitrin Haber.
REDFORD, Scott (2014), İktidar İmgeleri Sinop İçkalesindeki 1215 Tarihli Selçuklu Yazıtları, (çev. Barış Cezar), İstanbul: Koç Üniversitesi Yay.
ROGERS, J. Michael (1976), “Waqf and Patronage in Seljuk Anatolia: The Epigraphic Evidence”, Anatolian Studies, 26: 69-103.
RUYSBROECKLI, Willem (2010), Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk 1253-1255, (çev. Zülâl Kılıç), İstanbul: Kitap Yayınevi.
SEVİM, Ali (2000), Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
SÖZEN, Metin (1970), Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri, İstanbul.
STRABON (2009), Antik Anadolu Coğrafyası (XII-XIII-XIV), (çev. Adnan Peyman), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
SÜMER, Faruk (1992), Çepniler Anadolu’daki Türk Yerleşmesinde Önemli Rol Oynayan Bir Oğuz Boyu, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.
TEMİZYÜREK, Fahri (2014), “Anadolu’dan Balkanlara Sarı Saltuk’un İzleri”, Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu, 06-10 Kasım 2013, Edirne: 131-138.
TUĞRUL, Talip (2014), “Sarı Saltık’ın Tarihî ve Menkıbevî Hayatı”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 16-18 Mayıs 2013, Eskişehir: 117-129.
TURAN, Osman (1971), Selçuklular Zamanında Türkiye (1071-1318), İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
TURAN, Osman (1988), Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar Metin, Tercüme ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
TURAN, Refik- vd. (2007), “Selçuklu Dönemi Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (ed. Hakkı Acun), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Sanat Eserleri Dizisi: 19- 47.
Türkiye Gazetesi (2004), “Orta Anadolu Evliyaları”, İstanbul: Türkiye Gazetesi Yay.
UÇKUN, Rabia (2013), “Saltuknâme’de Sarı Saltuk Gazi’ye Atfedilen Kerametler”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, (16-18 Mayıs 2014), Eskişehir: 131-144.
ULUDAĞ, Süleyman (1993), “Cendî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VII: 361-362.
ULUS, İsmail (2014), Açıklamalı Sinop Kitâbeleri, İstanbul: Sinop Belediyesi Kültür Yay.
UYUMAZ, Emine, (2003), Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ÜLKÜTAŞIR, Mehmet Şakir (1934), Sinop’ta Candar Oğulları Zamanına Ait Eserler, İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
ÜLKÜTAŞIR, Mehmet Şakir (1949), “Sinop’ta Selçukiler Zamanına Ait Eserler”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, 5: 112-151.
ÜLKÜTAŞIR, Mehmet Şakir (1976), Sinop’ta Selçuklular Zamanına Ait İki Tarihi Eser, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
ÜNAL, Mehmet Ali (2014), Osmanlı Devrinde Sinop, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
YAKUPOĞLU, Cevdet (2014), “Kastamonu Adının Ortaya Çıkışını Anlatan En Eski Kaynak: Saltuknâme”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, V, 16: 200-220.
YAKUPOĞLU, Cevdet (2009), Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi, Kastamonu-Sinop-Çankırı-Bolu (XIII-XV. Yüzyıllar), Ankara: Gazi Kitabevi.
YAZICIZÂDE ALİ (2017), Tevârîh-i Âl-i Selçuk, (hzl. Abdullah Bakır), İstanbul: Çamlıca Yayınları.
YİNANÇ, Mükrimin Halil (1934), Türkiye Tarihi: Selçuklu Devri Anadolu’nun Fethi, İstanbul: Akşam Matbaası.
YÜCE, Kemal (2014), “Sarı Saltuk İnancının Yayılma Sahaları”, Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu, (06-10 Kasım 2013), Edirne: 139-146.
YÜCEL, Yaşar (1991), Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.