ESKİ UYGUR HUKUK BELGELERİNDE GEÇEN ONLUK YÜZLÜK SÖZCÜKLERİ ÜZERİNE / ON THE WORDS ONLUK YÜZLÜK OF OLD UIGHUR LAW DOCUMENTS

Öz

Kırgızların 840 yılında Orhon Uygur Kağanlığının başkenti Karabalgasun’u ele geçirmesiyle Uygurların büyük bir kısmı batıya, Tanrı Dağları’nın kuzey ve güney eteklerine, Tarım havzasına, kalanlarıysa güneye, Çin’in kuzeyine dağılmıştır. Tarım havzasına göç eden Uygurlar burada tekrar örgütlenerek Uygur İdikut Devleti’ni kurmuş ve bu devlet XIV. yüzyıla kadar varlığını devam ettirmiştir.

Uygurlar bu beş asırlık dönemde çok köklü bir medeniyet inşa etmiş tıptan mühendisliğe, müzikten edebiyata her türlü bilim ve sanat kolunun Asya’daki en önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Büyük çoğunluğu inanç olarak Budizm’in Mahayana mezhebine bağlı olan Uygurlar, Budizm kültür dairesi içinde bir edebiyat meydana getirmiş ve bu dönemde pek çok çeviri ve uyarlama eser Eski Uygurcaya kazandırılmıştır.

Bu eserlerin yanı sıra Uygurlardan günümüze hukuk belgeleri ve sözleşmeler kalmıştır. Belgelerde tarihlendirme on iki hayvanlı Türk takvimine göre yapılmıştır. Araştırmacılar belgeler üzerinde yaptıkları çalışmalarla tarih aralığını Çin’deki Moğol asıllı Yüan Hanedanlığı dönemiyle sınırlandırmıştır. Bu çalışmada Uygur hukuk belgelerinin altı tanesinde tanıklanan onluk ve yüzlük sözcükleri üzerinden söz konusu belgelerin tarih tespitinin yapılması amaçlanmaktadır.