ESKİ UYGURCA DÖRT BRAHMAN ÖYKÜSÜNDEN BİR PARÇA / A PASSAGE OF THE OLD UIGHUR FOUR BRAHMAN STORY

Serkan ŞEN

Öz


Eski Türkçe ürünler arasında Uygurlardan kalan yazmalar gerek içerik, gerek çeşitlilik gerekse dil bilgisi özellikleri açısından önemli bir yere sahiptir. Eski Uygurca metinler, bir yandan ortaya kondukları dönemin dil yapısını yansıtırken diğer yandan başta Budizm olmak üzere yeni girilen dinlerin terim varlığını yansıtan türetme ve aktarımları bünyelerinde barındırırlar. Bu açıdan Türkçenin tarihî birikimini aydınlatabilmek için yayımı yapılmamış Uygurca metinlerin aydınlığa çıkarılması gerekmektedir. Çalışmamızda Uygurca anlatılar arasında değerlendirilen, Almanya’daki Mainz Koleksiyonu’nda 752 numarayla kayıtlı yazmanın tanıtımı yapılarak harf çevirimini, yazı çevirimini, açıklamalarını ve dizinini kapsayan metin yayımı gerçekleştirilecektir. İçeriğinden yola çıkılarak tarafımızdan “Eski Uygurca Dört Brahman Öyküsü” şeklinde adlandırılan bu yazma söz varlığı açısından dikkat çekici bir muhtevaya sahiptir. Yazmada belli sözcüklere ilk defa rastlanırken bazı sözcükler daha önce görülmeyen kullanımlarıyla karşımıza çıkmaktadır. Bunların yanında eserde dinî terimlerin Türkçeye aktarımında benimsenen yaklaşım da ilgiye değerdir. Almanya’da başlayan Uygurca metin yayımcılığı faaliyetlerine Türkiye odaklı katkı sağlaması beklenen bu çalışmayla dikkat çekici bir dil yadigârımız aydınlığa kavuşturulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler


Eski Uygur Türkçesi, Brahmi metinler, öykü

Tam Metin:

PDF

Referanslar


BHSD: Edgerton, Franklin (1977), Buddhist Hybrid Sanskrit Grramar and Dictionary, Volume II Dictionary, Delhi: Motilal Banarsidass Publication.

BT III Tezcan, Semih (1974), Das Uigurische Insadi-Sutra, Berlin: Akademie der Wissenschaften der DDR, Zetralinstitut für alte Geschichte und Archaologie. (Schriften zur Geschichte und Kultur des alten Orients 6. (Berliner Turfan Texte 3).

BT IX: Tekin, Şinasi (1980), Maitrisimit Nom Bitig, Die Uigurische Übersetzung eines Werkes der buddhistischen Vaibhāsika-Schule, Teil 1: Transliteration, Übersetzung, Anmerkungen, Berlin: Akademie Verlag. (Berliner Turfantexte IX).

BT XIII Zieme, Peter (1985), Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berlin: Akademie der Wissenschaften der DDR. (Zentralinstitut für Alte Geschichte und Archäologie. Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients. (Berliner Turfantexte 13).

BT XXV: Wilkens, Jens (2007), Das Buch von der Sündentilgung. Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig, I-II, Turnhout: Brepols. (Berliner Turfantexte XXV).

Çin: Çince

DLT: Dankoff, Robert - Kelly, James (1982, 1984, 1985), Mahmûd al-Kaşgarî: Compendium of the Turkic Dialects (Dîvân lugât at-Turk) I-III, Washington: Harvard Üniversitesi Basımevi.

EDPT: Clauson, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Clarendon Press.

Ehlers, Gerhard (1987), Alttürkische Handschriften. Teil 2:Das Goldglanzsutra und der buddhistische Legendenzyklus Dasakarmapathaavadanamala, Stuttgart: Steiner Verlag

Elmalı, Murat (2009), Dasakarmapathaavadānamālā Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin-Tıpkıbasım, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü: Basılmamış Doktora Tezi.

ETŞ: Arat, Reşid Rahmeti (1991), Eski Türk Şiiri, Ankara: TTK Yayınları.

KP Hamilton: Hamilton, James R. (1998), Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası, (çev. Ece Korkut-İsmet Birkan), Ankara: Simurg Yayınları.

Moerloose, Eddy (1980), “Sanskrit Loan Words In Uighur”, Journal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Araştırmaları, 4 (1980), s. 61-78.

MW: Sir Monier, Williams (1964), Sanskrit-English Dictionary, Oxford: Clarendon Press.

OTWF: Erdal, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon, Vol.I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.

Skr: Sanskritçe

Sogd: Soğdça

SuvKaya: Kaya, Ceval (1994), Uygurca Altun Yaruk. Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: TDK Yayınları.

Şen, Serkan (2011), “Kutadgu Bilig’de Geçen Çomak ‘Müslüman’ Sözü Üzerine”, Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Bildirileri 26-27 Ekim 2009, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 479- 483.

Şen, Serkan (2012), “ ‘Sık’ Sözcüğünün Kökeni Üzerine”, Turkish Studies 7/4, 513-517.

TD A: Poucha, Pavel (1955), Thesaurus Linguae Tocharicae Dialecti A, Praha: Státni Pedagogickė Nakladatelstvi.

TD B: Adams, Douglas Q (1999), A Dictionary of Tocharian B, Amsterdam-Atlanta: GA.

TekinKuan Tekin, Şinasi (1993), Uygurca Metinler I, Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlâh). Vap hua ki atlığ nom çeçeki sudur (Saddharmapundarîka-sûtra), Ankara: TDK Yayınları.

Tiş: Yakup, Abdurishid (2005), Dišastvustik Eine altuigurische Bearbeitung einer Legende aus dem Catuṣpariṣat-sūtra, Wiesbaden: Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica 71.

Toh: Toharca

TT VIII: Gabain, Annemaria von (1954), Türkische Turfan-Texte VIII, Texte in Brāhmischrift, Berlin: Akademie Verlag.

TT X: Gabain, Annemaria von (1959), Türkische Turfantexte X, Das Avadāna des Dämons Ātavaka, Bearbeitet von Tadeusz Kowalski † Aus dem Nachlass herausgegeben, Berlin: Akademie Verlag.

U II Müller, Friedrich Wilhelm Karl (1911), Uigurica II, Berlin: Verlag der Königl. Akademie der Wissenschaften.

Wilkens, Jens (2007), Das Buch von der Sündentilgung. Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig, I-II, Turnhout. (Berliner Turfantexte XXV).

Wilkens, Jens (2010), Alttürkische Handschriften Teil 10: Buddhistische Erzähltexte Stuttgart: Franz Steiner Verlag.

Wilkens, Jens (2016), Buddhistische Erzählungen aus dem alten Zentralasien Edition der altuigurischen Daśakarmapathāvadānamālā (1-3), Turnhout (Berliner Turfantexte XXVII).

Zieme, Peter (1970). “Reviews: V. M. Nadelyaev [et alii] Drevnetjurkskij slovar”, Central Asiatic Journal 14,


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.