BATI OĞUZ TÜRKÇESİNDEKİ YARDIMCI /Y/ SESİNİN KÖKENİ ÜZERİNE / ON THE ORIGIN OF THE BUFFER /Y/ IN WEST OGHUZ TURKIC

Orçun ÜNAL

Öz


Bu makalede yalnızca Batı Oğuz grubuna dâhil olan Türk dillerinde görülen yardımcı /y/ sesinin kökeni üzerinde durulmaktadır. Öncelikle, bütün tarihî ve çağdaş Türk dilleri ile Moğolca ve Farsçada görülen yardımcı /y/ sesi üzerine bilgi verilmektedir. Ardından, Oğuz Türkçesinin tarihî ses bilgisi ışığında farklı ek tiplerinin gelişimi incelenmekte ve yardımcı /y/ sesinin türemesinin muhtemel sebepleri tartışılmaktadır. İlk Oğuzcada yalnızca yardımcı /g/ sesi olduğu öne sürülmüştür. Son olarak, Harezm Türkçesinde ve Moğolcada görülen yardımcı /g/ sesi üzerinde durularak Batı Oğuz dillerinde görülen yardımcı /y/ sesinin ek başı /g/ düşmesiyle tetiklenerek ünlü zarf-fiili ve geniş zaman ekinin /y/ ile başlayan yanbiçimbirimlerine benzeşmeyle oluştuğu sonucuna varılmıştır.


Anahtar Kelimeler


Oğuz Türkçesi; yardımcı /y/ ünsüzü; Harezm Türkçesi; Moğolca

Tam Metin:

PDF

Referanslar


ADAMOVIĆ, Milan (1985), Konjugationsgeschichte der türkischen Sprache, Leiden: E. J. Brill.

AĞCA, Ferruh (2010), “Eski Türkçe -gA(y)sUg Eki ve Ekin Tarihî Türk Dili Alanındaki Biçimleri Üzerine”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7/1: 231-250.

AŞMARİN, N. İ. (1898), Materialı dlya izsledovaniya çuvaşskago yazıka, Kazan’.

ATA, Aysu (2002), Harezm-Altın Ordu Türkçesi, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 36, İstanbul.

ATALAY, Besim (1985), Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, I-IV, Ankara: Türk Dil Kurumu.

BAILEY, H. W. (1930), “Iranica I”, Journal of the Royal Asiatic Society 1930: 11-20.

BAŞDAŞ, Cahit (1999), “Türkmen Türkçesinde +(I)k (İntensivum) Eki ve Kullanılışı”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 8: 492-496.

BAZIN, Louis (1959), “Le Turkméne”, Philologiae Turcicae Fundamenta, I, Wiesbaden, 308-317.

BERTA, Árpád (1996), Deverbale Wortbildung im Mittelkiptschakisch-Türkischen, (Turcologica 24), Wiesbaden: Harrassowitz.

BERTA, Árpád (1998), “Middle Kipchak”, Turkic Languages, Ed. Lars Johanson, Éva Ágnes Csató., London-New York: Routledge, 158-165.

BOZKURT, Mehmet Fuat (1975), Untersuchungen zum Boǰnurd-Dialekt des Chorasantürkischen, Göttingen: Georg-August-Universität Göttingen, Philosophische Fakultät, (Dissertation).

BULUT, Christiane (2014), “Turkic varieties in West Iran and Iraq. Representatives of a South Oghuz dialect group?”, Turkic Languages in Iran – Past and Present, Ed. Heidi Stein, (Turcologica 100), Wiesbaden: Harrassowitz, 15-99.

CAFEROĞLU, Ahmet (1931), Abû-Hayyân, Kitâb al-İdrâk li-lisân al-Atrâk, İstanbul: Evkaf Matbaası.

DANKOFF, Robert, KELLY, James (1982-1985), Maḥmūd al-Kāšγarī. Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luγāt at-Turk), Part I-III, (Sources of Oriental Languages and Literatures 7, Edited by Şinasi Tekin-Gönül Alpay Tekin, Turkish Sources VII), Duxbury, Mass.: Harvard University.

DOBOS, Éva (1974), “An Oghuz Dialect of Uzbek Spoken in Urgench”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 28/1: 75-97.

DOERFER, Gerhard (1978), “Das Chorasantürkische”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1977: 127-204.

DOERFER, Gerhard (1992), “Chorasantürkisch aus dem ‘Türkischkessel’”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1987: 81-102.

DOĞAN, Levent (1996), “Türkmen Türkçesinde Uzun Ünlüler İle İlgili Hususlar”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 1: 232-238.

DOLATKHAH, Sohrab (2016), Le Qashqay. Langue Turcique d’Iran. Charleston, SC, Les Etats-Unis d’Amérique.

EKER, Süer (2006), “Özbekistan’da Oğuzca Bir Diyalekt, Güney Harezm-Oğuzcası”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5: 113-128.

ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz.

ERDAL, Marcel (2004), A Grammar of Old Turkic, Leiden-New York: Brill.

ERDAL, Marcel (2006), “The palatal glide in Oghuz Turkic and Western Iranian morphophonemics”, Turkic-Iranian Contact Areas, Historical and Linguistic Aspects, Ed. Lars Johanson, Christiane Bulut, Wiesbaden: Harrassowitz, 128-142.

GEORG, Stefan (2003), “Ordos”, Mongolic Languages, Ed. Juha Janhunen, London & New York: Routledge, 193-209.

GÜLLÜDAĞ, Nesrin (2014), Kırımçak Türkçesi Grameri, Ankara: Gece Kitaplığı.

HAHN, Reinhard F. (1998), “Uyghur”, Turkic Languages, Ed. Lars Johanson, Éva Ágnes Csató, London-New York: Routledge, 379-396.

KARA, Mehmet (1998), “Türkmen Türkçesinde Ünlüler”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 6: 824-827.

KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu.

ÖNER, Mustafa (1998), Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara: Türk Dil Kurumu.

ÖZTOPÇU, Kurtuluş (2002), A 14th-Century Archery Treatise in Mamluk-Kipchak. Kitāb Fī ʻİlm An-Nuşşāb. Memluk Kıpçakçasıyla 14. yy.’da Yazılmış Bir Okçuluk Kitabı, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 34, İstanbul.

ÖZTÜRK, Rıdvan (2010), “Afganistan Türkmencesinde Standart Türkmence Dışı Şekiller”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 28: 13-29.

ÖZYETGİN, A. Melek (2001), Ebū Ḥayyān. Kitābu’l-İdrāk li Lisāni’l-Etrāk. Fiil: Tarihî-Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi. Ankara: KÖKSAV.

POKROVSKAYA, L. A. (1964), Grammatika Gagauzskogo Yazıka, Fonetika i Morfologiya, Moskva: Nauka.

POPPE, Nicholas (1987), Introduction to Mongolian Comparative Studies, Second impression, Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.

SADEGHI, Ali Ashraf (1991), “Hiatus und hiatustilgende Konsonanten in der persischen Sprache”, Spektrum Iran 4/2: 3-24.

SCHÖNIG, Claus (1987), “Diachronic and areal approach to the Turkic imperative paradigm”, Utrecht Papers on Central Asia. Proceedings of the First European Seminar on Central Asian Studies held at Utrecht, 16-18 december 1985, Ed. Mark van Damme ve Hendrik Boeschoten. Utrecht Turkological Series No. 1, 205-222.

SVANTESSON, Jan-Olof (2003), “Khalkha”, Mongolic Languages, Ed. Juha Janhunen, London-New York: Routledge, 154-176.

TABAKLAR, Özcan (1996), “Türkmen Türkçesi’nde Ünlülerin Uzun Okunmasını Gerektiren Durumlar ve Eklerdeki Uzun Ünlüler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1994: 145-155.

TEKİN, Talat (1996), “On the Old Turkic dative-locative suffix {+A}”, Turfan, Khotan und Dunhuang: Vorträge der Tagung “Annemarie v. Gabain und die Turfanforschung”, veranstaltet von der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften in Berlin (9.–12. 12. 1994), Yay. Ronald E. Emmerick, Berlin: Akademie Verlag, 327-333.

TENİŞEV, E. R. (1976), Stroy Salarskogo Yazıka, Moskva: Nauka.

TULU, Sultan (1989), Chorasantürkische Materialien aus Kalat bei Esfarayen, Berlin: Klaus Schwarz Verlag.

TUNA, Osman Nedim (1987), “Ebi Verdi: İran’da Bir Türk Diyalekti”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1984: 215-245.

YAVUZ, Kemal (2000), Âşık Paşa. Garib-nâme, I-II, İstanbul: Türk Dil Kurumu.

YÜKSEL, Zühâl (2007), “Kırım Tatar Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Ed. Ahmet B. Ercilasun, Ankara: Akçağ Yayınları, 813-882.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.