KARAMANLI NİZÂMÎ’NİN ŞAİR VE ŞİİR HAKKINDAKİ MÜLÂHAZALARI / KARAMANLI NIZAMI'S REMARKS ON THE POET AND POETRY

Hasan EKİCİ

Öz


 

Klasik Türk şiirinin poetikası şairlerin eserlerindeki şiirlerinden hareketle tespit edilmeye çalışılmaktadır. Bu eserlerde şair/şiir karşılığında kullanılan kelime ve tamlamalar, bir şairde olması gereken hususlar ve şair/şiir ile ilgili benzetme unsurları yer almaktadır. Ayrıca kaleme alınan eserlerde şairlerin yaşadığı dönemin sanat ortamına bakışı, diğer şairlerle ilgili görüşlerini görebilmek mümkündür.

XV. yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Karamanlı Nizâmî, şair ve şiir anlayışına yönelik görüş ve düşüncelerini Divan’ındaki kasidelerinin fahriye bölümleri, gazellerinin makta/mahlas beyitleri ile poetik nitelikli diğer beyit ya da bentlerinde dile getirmiştir. Karamanlı Nizâmî, şair ve şiirle ilgili görüşlerini dile getirdikten sonra poetik metinlerden (beyit, mısra, bend) yararlanarak şair ve şiirle ilgili benzetmelere yer vermiştir. Bu bağlamda şairlikle ilgili nergis ve bülbül; şiirle ilgili olarak da altın, cevher, inci, misk/laʽl, muʽciz, şeker, çadır/şemsiye, gül ve tuzak gibi kavramlarla benzerlik ilişkisi kurmuştur.

Bu çalışma üç kısımdan oluşmaktadır: Birinci kısımda Karamanlı Nizâmî’nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda Karamanlı Nizâmî Divanı’ndan hareketle şair anlayışı ile ilgili genel görüşlere, benzetmelere ve ismini andığı, etkilendiği şairlere yer verilmiştir. Üçüncü kısımda ise Karamanlı Nizâmî’nin şiir hakkındaki görüşlerine ve şiirle ilgili yaptığı benzetmelere değinilmiştir.


Anahtar Kelimeler


Klasik Türk Şiiri, Poetika, Şair, Şiir, Karamanlı Nizâmî.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


ARI, Ahmet (2005), “Şeyh Gâlib’in Poetikası”, Osmanlı Araştırmaları, Mehmed Çavuşoğlu Armağanı-II, XXVI, 53: 51-54.

AKDERİN, Furkan (2017). Aristoteles, Poetika-Şiir Sanatı Üzerine, İstanbul: Say Yayınları.

BAYRAM, Yavuz (2016), “Divan Şairinin Şiirle İlgili Benzetme ve İstiareleri”, Mavi Atlas, 7: 1-35.

BİLGİN, Abdullah Azmi (2001). “Karamanlı Nizami” TDV Islam Ansiklopedisi C. 24, s.453-454.

BİLTEKİN, Halit (2010), “Şeyhî” TDV İslâm Ansiklopedisi. C.39, S.80-82.

COŞKUN, Menderes (2011), “Klasik Türk Şairinin Poetikası Üzerine”, Bilig, 56: 57-80.

ÇİÇEKLER, Mustafa (2008), “Sa‘dî-i Şîrâzî” TDV İslâm Ansiklopedisi. C.35 S.405-407.

DEVELLİOĞLU, Ferit (1997), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.

DOĞAN, Muhammet Nur (2002), Fuzûli’nin Poetikası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

ERKAL, Abdulkadir (2018), Dîvân Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Altınordu Yayınları.

GÜLEÇ, İsmail (2008), “Osmanlı Müelliflerinde Şair ve Şiir Değerlendirmeleri”, İlmi Araştırmalar Dil ve Edebiyat İncelemeleri. 25: 69-83.

GÜLEÇ, İsmail (2018), Şiir, Şair ve Peygamber’e Dair. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

GÜMÜŞ, Kudret Safa (2019), “Yûsuf Hakîkî Baba’nın Şair ve Şiir Anlayışı”, SUTAD, 46: 153-177.

GÜR, Âlim ve KOÇAKOĞLU, Bedia (2009), “Yeni Türk Edebiyatında Kaynak Olarak Poetika”,Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4: 79-187.

IŞINSU, Tuba–İSEN, Durmuş (2007), “Fahriyeler Işığında Osmanlı Şiirinde İdeal Şairin Portresi”, Bilig, 43: 107-116.

İPEKTEN, Haluk (1974), Karamanlı Nizâmî Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı, Ankara: Sevinç Matbaası.

KANAR, Mehmet (2007). “Nizamî-yi Gencevî” TDV İslâm Ansiklopedisi. C.33 S.183-185.

KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2009). “Selmân Sâveci” TDV İslâm Ansiklopedisi. C.36 S.446-447.

KARATAŞ, Turan (2009), “Poetik Düşünüşün Klasik Şiirde Dile Getirilişi: Bâkî Dîvânı Örneği”, A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitü Dergisi (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı), 39: 449-457.

KAYA, Bayram Ali (2012), “Necâtî Bey’in Şiir Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27: 143-218.

KAYA, Bayram Ali (2016), “Necâtî Bey’in Şair Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 34: 149-214.

KERSU, Baysal (1992), Nizami Divanı'nda Sevgilide Güzellik Unsurları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).

KIRLANGIÇ, Hicabi (2001), “Câmî’nin Şiir Görüşü”. Nüsha 1(2): 19-32.

OKAY, Orhan (2011), Sanat ve Edebiyat Yazıları, İstanbul: Dergâh Yayınları.

ÖMÜR, Ceylan (2016). Vasfi Mahir Kocatürk-Büyük Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul. İKÜ Yayınevi.

ÖNTÜRK, Tolga (2016), “Sünbül-zâde Vehbî Divanı’nda Şiir ve Şair İle İlgili Düşünceler”, İdil, 5 (26): 1743-1762.

ÖZTOPRAK, Nihat (2005),“Rûhî’nin Şiir Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 12: 101-136.

ÖZTOPRAK, Nihat (2006), “Rûhî’nin Şair Anlayışı”, Osmanlı Araştırmaları, XXVIII: 93-122.

PALA, İskender (1989), Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Akçağ Yayınları.

SAVRAN, Ömer (1996), Karamanlı Nizâmî Dîvânı’ndan Seçme Gazeller ve Bugünkü Türkçesi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

SAZYEK, Hakan (2001), “Yeni Türk Edebiyatında Manzum Poetik Metinler”, Türk Dili Dergisi, S. 577, s.10-22.

SOMUNKIRAN, Rezzan (1994), Nizami Divan’ı Tahlili. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

Şuʽarâ Sûresi, Erişim tarihi: 2019.10.10. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Şuʽârâ-suresi/224-226-âyet-tefsiri.

TOKMAK, A. Naci (1996), “Hâcû-yi Kirmânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.14, s.520-521, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

TOLASA, Harun (1982), “Divan Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri”. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1: 15-46.

http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/ [Erişim tarihi: 2019. 09.22]

TURPCU, Fuat (2016), Karamanlı Nizâmî Divanı’nın Yeni Bir Nüshası (Metin-Nesre Çeviri-Tıpkıbasım). İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.