KONYA KÂDISI MUSA EFENDİ VE DÜNYASI: OSMANLI TAŞRASINDA BİREY VE GÜNDELİK YAŞAMI ANLAMLANDIRMA ÜZERİNE BİR DENEME KADI / (MUSLIM JUDGE) MUSA EFENDI OF KONYA AND HIS LIFE: AN ATTEMPT TO ANALYZE AN INDIVIDUAL AND DAILY LIFE IN OTTOMAN RURAL

Bayram ÜREKLİ, Muhammed ÖZLER

Öz


Bu makalede, bir taşra kâdısı olan Musa Efendi’nin hayat hikâyesi, ailesi, evi, gündelik yaşamı, serveti ve ticari faaliyetleri hakkında bir değerlendirme yapılacaktır. Bu değerlendirmeler büyük oranda şer’iye sicillerinden elde edilen verilere dayanmaktadır. Şer’iye sicilleri bireyin gündelik hayatını anlamlandırmak için kullanılan en önemli kaynaklardandır. Miras paylaşımı, vasî tayini, kişiler arası anlaşmazlıklar ve ticari faaliyetler gibi toplumun sosyal ve ekonomik yapısının ipuçlarını barındıran olayların mahkemeye intikal etmesi akrabalık ilişkileri, ailelerin yapısı ve bireylerin serüvenlerinin ortaya çıkarılmasında önemli rol oynamaktadır. Bu bağlamda XVII. yüzyılda çeşitli şehirlerde kadılık yapmış ve Konya’da görev yapmakta iken vefat etmiş olan Musa Efendi’ye ait mahkeme kayıtlarından hareketle, onun hayatını kısmen de olsa ortaya çıkarmaya ve sosyo-ekonomik durumu ile aile bağları hakkında genel bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler


Gündelik Yaşam, Kâdı, Konya, Musa Efendi, Şer’iye Sicilleri

Tam Metin:

PDF

Referanslar


A. Arşiv Kaynakları

I-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Kaynakları

İbnülemin Tevcihat (İE. TCT.): 3/302.

II-Şer’iye Sicilleri

Konya Şer’iye Sicili (KŞS): 13, 14, 15, 16, 19.

B. Diğer Kaynaklar

ACARTÜRK, Ferrayi (2006), 1672-1673 Tarihlerinde Konya'nın Sosyal ve Ekonomik Durumu (19 No'lu Konya Şer'iye Siciline Göre). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

AÇIK, Turan - DÜZENLİ, Halil İbrahim (2016), "XVI-XVII. Yüzyıl İstanbul Evlerine Dair", Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla Büyük İsltanbul Tarihi, [ed. Mehmet Âkif Aydın - Coşkun Yılmaz], C. 8, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi: 244-264.

AKBAŞ, Emrah (2018), 13 Numaralı Konya Şer'iye Sicili (1087-1088 / 1676-1677) Değerlendirme ve Transkripsiyon. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

AKBAŞ, Fatma Betül (2018), 1670-1671 Tarihleri Arasında Konya'nın Sosyal ve Ekonomik Durumu (15 Numaralı Şer'iye Siciline Göre). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

AKYILDIZ, Ali (2017), "İnsanı Yazmak: 19. Yüzyıl Osmanlı Biyografi Yazıcılığı ve Problemleri Üzerine Bir Değerlendirme", Osmanlı Araştırmaları, 50: 219-242.

ARIK, Feda Şamil (1997), "Osmanlılarda Kadılık Müessesesi", OTAM, 50: 1-72.

AYDIN, Mehmet Âkif (2003), "Mahkeme", Türkiye Diyaner Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27: 341-344.

ÖZTEKİN, Murat (2019.07.03), "Osmanlının Mr'ını Çektik!", Türkiye Gazetesi.

BARKAN, Ömer Lütfi (1966), "Edirne Askerî Kassamı'na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)", Belgeler, C. III, ( 5-6): 1-491.

BERK, Celile (1951), Konya Evleri, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.

BEYAZIT, Yasemin (2014), Osmanlı İlmiyye Mesleğinde İstihdam (XVI. Yüzyıl), Ankara: TTK.

DEVELLİOĞLU, Ferit (2015), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.

ELDEM, Sedat Hakkı (1968), Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.

EMECEN, Feridun (1999), "Osmanlı Kronikleri ve Biyografi", İslam Araştırmaları Dergisi, (3): 83-90.

ERGENÇ, Özer (1995), Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları.

FAROQHİ, Suraiya (2009), Orta Halli Osmanlılar 17. Yüzylda Ankara ve Kayseri'de Ev Sahipleri ve Evler, (çev. H. Çalışkan), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

GÜNDOĞDU, Raşit (2012), "Uşşâkīzâde İbrâhim Efendi", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 42: 233-234.

İNALCIK, Halil (2003), Şair ve Patron: Patrimanyol Devlet ve Sanat Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme, İstanbul: Doğu Batı Yayınları.

İPŞİRLİ, Mehmet (1997), "Osmanlı Devleti'nde Kazaskerlik (XVII. Yüzyıla Kadar)", Belleten, C. LXI, (232): 597-699.

KAFADAR, Cemal (2012), Kim Var İmiş Biz Burada Yoğ İken Dört Osmanlı: Yeniçeri, Tüccar, Derviş ve Hatun, İstanbul: Metis.

KALLEK, Cengiz (2002), "Kile", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 25: 568-571.

KILIÇ, Cihan (2017), XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı İlmiye Teşkilatında İstihdam ve Hareket (Anadolu Kadıaskerliği Örneği). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).

KONYALI, İbrahim Hakkı (1964), Âbideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Konya: Yenî Kitap Basımevi.

KÜÇÜK, Fatih (2013), 14 Numaralı Konya Şer'iye Sicili (1080-1081 / 1669-1670) (Değerlendirme ve Transkripsiyon). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

MARDİN, Ebül 'Ulâ (1955), "Kadı", Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, C. VI: 42-46.

MAYDAER, Saadet (2008), "XVII. Yüzyılda Bursa'da Emekli Bir Kadı: Baldırzade Oğlu Derviş Mehmed Efendi ve Serveti", Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. 17, (2): 596-592.

OĞUZOĞLU, Yusuf (1995), "Osmanlı Şehirlerindeki Halkın Vergi Yükü Üzerine Bir Araştırma (1680-1700)", Osmanlı Araştırmaları, (XV): 157-186.

ORTAYLI, İlber (1994), Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı, Ankara: Turhan Kitabevi.

ÖZCAN, Abdülkadir (2010a), "Eş-Şekāiku’n-Nu’mâniye", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38: 485-486.

ÖZCAN, Abdülkadir (2010b), "Şeyhî Mehmed Efendi", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 39: 82-84.

ÖZCAN, Tahsin (2005), "Muhallefât", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 30: 406-407.

ÖZKAYA, Hatice Gökçen (2019), "İstanbul'da On Yedinci Yüzyıl Evlerinde Yaşama Mekânları", Yıllık: Annual of Istanbul Studies, C. 1, (1): 45-59.

PAKALIN, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

PAMUK, Şevket (2002), "Kuruş", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26: 458-459.

PAMUK, Şevket (2018), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

PEİRCE, Leslie (2005), Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı'da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, (çev. Ülkün Tansel), İstabul: Tarih Vakfı.

SAHİLLİOĞLU, Halil (1978), "Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketlerinin Yeri (1300-1750)", Orta Doğu Teknik Üniversitesi Gelişme Dergisi, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar Özel Sayısı: 1-38.

SAK, İzzet (1989), ""Konya'da Köleler (16. Yüzyıl Sonu-17. Yüzyıl)", Osmanlı Araştırmaları, (9): 159-197.

ŞEYHÎ MEHMED EFENDİ (1989), Şakaik-ı Nu‘maniye ve Zeyilleri: Vekayi‘ü’l-Fudalâ I, C. 3, (haz. Abdülkadir Özcan), İstanbul: Çağrı Yayınları.

ŞEYHÎ MEHMET EFENDİ (2018), Vekâyi'u'l-Fuzalâ, C. 2, (haz. Ramazan Ekinci), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.

TANYELİ, Uğur (1996), "Klasik Dönem Osmanlı Metropolünde Konutun "Reel" Tarihi: Bir Standart Sapma Denemesi", Prof. Dr. Doğan Kuban'a Armağan, 57-71, İstanbul: Eren Yayıncılık.

TUTAR, Ayşe Yürekli (2018), 16 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1083-1083 / 1672-1673) Değerlendirme ve Transkripsiyon. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

UNAN, Fahri (1991, Mayıs), "Osmanlı Resmî Düşüncesinin "İlmiye Tarîki" İçindeki Etkileri: Patronaj İlişkileri", Türk Yurdu, C. XI, (45): 33-41.

UŞŞÂKÎZÂDE İBRAHÎM HASÎB EFENDİ (2017), Zeyl-i Şakâ'ik, (haz. Ramazan Ekinci), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.

UZ, Mehmet Ali (2012), "Ferhuniye Mahallesi", Konya Ansiklopedisi, C. 3: 300-301.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devletinin İlimiye Teşkilâtı, Ankara: TTK.

YERASİMOS, Stefanos (2006), "16 Yüzyılda İstanbul Evleri", Soframız Nur Hanemiz Mamur Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınmak, 307-333, (çev. Zeynep Yelçe), [ed. S. Faroqhi - C. Neumann], İstanbul: Kitap Yayınevi.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.