KISASÜ'L-ENBIYÂ TERCÜMESİNDE BİRLEŞİK FİİLLER I / COMBINED VERBS IN QISAS AL-ANBIYÂ TRANSLATION I

Öz

XI. yüzyıl ve sonrası Orta Asya'dan Anadolu'ya göç eden Türk boyları kendileriyle edebî geleneklerini de getirmişlerdir. Böylece Anadolu'da Oğuz şivesine dayalı yeni bir yazı dili gelişmeye başlamıştır. Özellikle Anadolu beylikleri döneminde Türkçeye daha çok değer verildi; manzum, mensur ve telif olmak üzere çeşitli konularda Türkçe eserler ortaya konmuştur. Aynı zamanda Arapçadan ve Farsçadan tercümeler başlamıştır. Bu dönemde mesnevi, Kur'an tercümeleri, siyer, fıkıh, tezkiretü'l-evliya, tasavvufla ilgili metinler, siyasetnameler, tıp vb. alanlarında birçok eser tercüme edilmiştir. Eski Anadolu Türkçesi diye adlandırdığımız bu dönemde, Türk dilinin kendine has bir dil yapısı oluşmuştur. Böylece bu dönem, Türk dili ve kültür tarihinde bir dönüm noktası oluşturmuştur. Her ne kadar bu dönemde Arapçadan ve Farsçadan tercüme yoluyla eserler verilse de, bu tercümelerde yabancı unsurların fazla karışmadığı bir dönemdir. Biz de bu çalışmada, XV. yüzyılın sonlarına doğru Farsçadan tercüme yoluyla meydana getirilmiş Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi'l-Müzekkir en-Nisâbûrî'nin Kısasü'l-Enbiyâ tercümesinde yer alan birleşik fiillerin üzerine duracağız. Özellikle Türkçe kelimelerle oluşan esas anlamı korumuş birleşik fiileri, karmaşık fiilleri ve tasvir fiilleri üzerine durulacaktır. Bunun sebebi de, takip edebildiğimiz en eski metinlerden günümüzdeki metinlere kadar fiillere karşı Türkçenin millî bir duruş sergilemesidir. Türkçenin dönemlerine bakıldığında, söz varlığı içinde yer alan isim, sıfat, edat gibi kelimelerde yabancı unsurlu kelimeler de bulunmaktadır. Buna karşı bu dönemlerde fiiller hep millî bir görüş sergilemiştir, hatta yabancı kökenli kelimeler Türkçe eklerle fiilleştirilerek kullanılmıştır. Bu bakımdan Türk dilinin sözcük türü olarak fiil bakımından çok zengin olduğunu söylemek mümkündür. Özellikle geniş anlam imkânlarıyla, zaman ve eylem çeşitleriyle dile son derece zengin ifade imkânı vermektedir.