E-postama gönder TEV’EM MAAŞI: OSMANLI DEVLETİ’NDE ÇOĞUL GEBELİKLER İLE DÜNYAYA GELEN ÇOCUKLARIN HİMÂYESİ / “TEV’EM” SALARY: PROTECTION OF CHILDREN BORN FROM MULTIPLE PREGNANCIES IN THE OTTOMAN STATE
Öz
Öz
Arapça kökenli bir sözcük olan “tev’em” kelimesi sözlükte “ikiz, çift doğan çocuklar, eş ve benzer” anlamlarına gelmekte olup genel olarak ise çoğul gebelikler neticesinde dünyaya gelen ikiz, üçüz ve dördüz gibi çocukların hepsini ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Osmanlı Devleti’nde çoğul gebeliklerle dünyaya çocuk getiren ve maddî anlamda yardıma muhtaç olan ailelere aylık veya günlük olarak ödenen yardım parasına da bu kapsamda “tev’em maaşı” adı verilmektedir. Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde toplumda gözetilmesi gereken zümreler vakıf ve imaretler; bunun yanı sıra da bireysel yardımlaşmalar ile himaye edilmiştir. Ancak XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaşanan ekonomik dalgalanmalar ile XIX. yüzyılda vakıfların önemli ölçüde işlevini kaybetmesi nedeniyle toplumda korunmayı gerektiren zayıf kesimin himayesi hususu, devleti farklı stratejiler geliştirmeye ve tatbik etmeye yöneltmiştir. Bu doğrultuda Osmanlı Devleti’nin geliştirdiği ve uyguladığı pek çok politika bulunmakta olup bunlardan biri de, yoksul ailelerde çoğul gebeliklerle dünyaya gelen çocukların tev’em maaşı uygulaması ile gözetilmesidir.
Çalışmanın temel kaynağını Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv Belgeleri oluşturmaktadır. Seçkisiz örnekleme yöntemi ile elde edilen belgeler; çoğul gebeliklerin türü, maaş miktarı, ödemeyi yapan kurum, ebeveynlerin meslekleri ve statüsü ile ikamet yerlerine göre değerlendirmeye alınmıştır. Bu kapsamda tev’em maaşı ödemelerinin kimlere ve ne kadar süre ödendiği, maaş miktarının ne kadar olduğu; ayrıca çocuk sayısının, babanın mesleğinin, statüsünün veya yaşadıkları bölgenin maaş tahsisinde bir etken oluşturup oluşturmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra çalışmada, maaşların ödendiği kurum ile devletin bu maaşı ödeme nedenleri de araştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Devleti, Sosyal Yardım, Tev’em Maaşı, Çocuk, Muhtaç
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
A. ARŞİV KAYNAKLARI
Ali Emirî Mustafa III (AE. SMST. III), 15-963.
Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.), 200/14943, 321/24008, 323/24211, 556/41655, 971/72814, 1113/83442, 1491/111755, 1825/136835, 2068/155038, 3354-251509.
Cevdet Belediye (C. BLD.), 15/726, 70/3490, 72/3564, 75/3747, 78/3867.
Cevdet Maliye (C. ML.), 595/24508.
Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH. MUİ.), 34/35.
Dâhiliye Nezâreti, İdare-i Umumiye Belgeleri (DH. İ. UM.), 3/1.
Dâhiliye Nezâreti, Mektubî (DH. MKT.), 4/23, 43/12, 44/30, 48/2, 57/9, 64/29, 71/1, 118/13, 161/20, 164/49, 169/3, 196/38, 200/60, 275/60, 276/60, 278/46, 283/7, 284/2, 284/59, 286/23, 291/56, 294/63, 295/33, 344/59, 358/68, 359/67, 359/68, 361/15, 363/64, 363/78, 365/19, 365/29, 366/9, 424/54, 439/8, 477/33, 553/78, 681/41, 704/68, 706/50, 708/50, 794/27, 816/40, 935/43, 1022/34, 1040/26, 1068/49, 1094/55, 1211/85, 1345/30, 1417/16, 1421/11, 1451/26, 1460/59, 1481/80, 1484/90, 1491/65, 1495/70, 1497/101, 1502/96, 1504/94, 1511/19, 1513/32, 1528/41, 1553/17, 1555/96, 1556/44, 1565/48, 1565/21, 1565/71, 1568/120, 1595/65, 1598/35, 1603/56, 1603/60, 1604/12, 1659/28, 1659/40, 1666/126, 1645/107, 1672/141, 1685/63, 1689/156, 1692/121, 1705/52, 1714/21, 1715/63, 1718/66, 1728/23, 1731/56, 1733/61, 1734/64, 1734/65, 1735/31, 1735/48, 1735/84, 1736/12, 1738/51, 1740/29, 1740/116, 1741/64, 1743/42, 1750/110, 1750/126, 1751/87, 1753/62, 1754/85, 1755/57, 1755/81, 1755/109, 1762/98, 1763/39, 1763/43, 1766/32, 1774/138, 1775/18, 1844/122, 1845/22, 1845/41, 1887/84, 1973/32, 2272/35, 2319/77, 2420/95, 2499/18, 2524/11, 2550/141, 2577/3.
Dâhiliye Nezâreti, Umûr-ı Mahalliye-i Vilayât Müdiriyeti Belgeleri (DH. UMVM.), 96/57, 96/66.
Hatt-ı Hümâyûn (HAT.), 213/11577, 273/16054, 277/16300, 531/26176, 539/26564, 543/26852, 626/30939, 666/32406, 667/32545, 668/32570, 668/32590, 669/32654, 670/32709, 672/32878, 759/35857, 1338/52239, 1338/52280, 1339/52321, 1339/52360, 1343/52471, 1541/44, 1554/18, 1555/23, 1588/33.
İrâde-i Dâhiliye ( İ. DH.), 87/4342, 136/6990, 149/7740, 352/23228, 405/26761.
İrâde-i Meclis-i Vala (İ. MVL.), 321/13645, 324/13804, 332/14271, 338/14593.
Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF. MKT.), 109/100.
Meclis-i Vala Evrakı (MVL.), 349/29, 495/9.
Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.), 65/42.
Sadaret Mektubî Kalemi Evrakı (A. MKT.), 68/51, 88/30.
Sadaret Mektubî Kalemi, Deâvi Evrakı (A. MKT. DV.), 164/48.
Sadaret Mektubî Kalemi, Mühimme Kalemi Evrakı (A. MKT. MHM.), 116/93, 120/64.
Sadaret Mektubî Kalemi, Nezâret ve Devâir Yazışmalarına Ait Belgeler (A. MKT. NZD.), 84/32, 143/100, 179/3, 243/5, 417/88.
Şura-yı Devlet (ŞD.), 27/39, 295/19, 572/13, 698/33, 700/2, 727/6, 758/11, 759/24, 1607/11, 1650/9, 2015/25, 2018/11, 2327/11.
Yabancı Arşivler, Makedonya Arşivi (YB. 021), 71/304.
B. TETKİK ESERLER
Ahmet B. Hanbel (1981). Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Bardakoğlu, A. (1998). Hidâne. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 17, s. 467-471). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Bembeyaz, E. (2017). Osmanlı Devleti’nde Tev’em Maaşı. 6. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi - Bildiriler Kitabı. 3, 163-172.
Bilmen, Ö. N. (1991). Kur’ân’ı Kerîm’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri. Ankara: Akçay Yayınları.
Bilmen, Ö. N. (1950). Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu (C. 2). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Buhârî, Muhammed b. İsmaîl (1987). Sahîh-i Buhârî ve Tercümesi (M. Sofuoğlu, Çev.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Cengiz, G. H. (2017). II. Abdülhamid Dönemi Bir Sosyal Yardım Uygulaması: Tev’em Maaşı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM). 41, 57-78.
Demirci Akyol, E. (2011). Osmanlı Devleti’nde Yoksulluğu Azaltma Stratejileri ve Bu Stratejilerin Sürekliliği ve Değişimi. M. Kardaş (Ed.). Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Yeni Fikirler - Bildiriler Kitabı (13-15 Ekim 2010) (s. 67-73). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Yayınları.
Dinç, G., Şimşek, F., Eroğlu, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğunda Tev’em Maaşı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 16, 77-100.
Düzgün, M. A. (2009). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Muhtacin Maaşı Uygulaması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî (1981). Sünen-i Ebî Dâvûd, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i Umûr-ı Belediyye (C. 4). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları.
İpşirli, M. (1993). Dâhiliye Nezâreti. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 8, s. 414-416). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Karakoç, İ. (2015). Bir İslâm Hukuku Müessesesi Olan Hidâne Hakkının ve Osmanlı Aile Hukuku’nda Uygulanışının İzmir Şer’iyye Sicillerinde Yer Alan Bir Karar Örneği Üzerinden İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 19(3), 151-206.
Karataş, Z. (2015). Osmanlı Devleti’nde Korunmaya Muhtaç Çocuklara Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamaları. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi. 1(1), 16-31.
Karpat, K. H. (2002). Osmanlı Modernleşmesi: Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus (A. Zorlu Durukan, K. Durukan, Çev.). İstanbul: İmge Yayınları.
Mıstanoğlu, N. (2005). XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Kırşehir’de Fiyatlar ve Ailenin Malî Durumu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yükseokulu Dergisi. 8(1-2), 231-264.
Muallim Nâci (1995). Lugat-i Nâci. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Müslîm, Müslîm b. Haccâc (1968). Sahîh-i Müslîm ve Tercümesi (M. Sofuoğlu, Çev.). İstanbul: İrfan Yayınları.
Ortaylı, İ. (2002). Osmanlı Toplumu’nda Aile. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Özbek, N. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşruiyet (1876-1914). İstanbul: İletişim Yayınları.
Özbek, N. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda “Sosyal Yardım” Uygulamaları, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (s. 575-599). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Özbek, N. (2002). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet. Toplum ve Bilim Dergisi. 92, 7-33.
Öztürk, M. (2002). Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi, Türkler (C. 10, s. 802-822). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Şemseddin Sâmi (1998). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Alfa Yayınları.
Taşkesen, M. Ö. (2017). Osmanlı Döneminde Sosyal Refah Sistemi Olarak Vakıflar. İş ve Hayat Dergisi. 5, 57-66.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed (t.y.). Sünen-i Tirmizî. https://archive.org/details/2213SunenITirmizi. Erişim tarihi: 31.10.2019.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.