ÖZBEKİSTAN İRANİLERİNİN TARİHİNE KISA BİR BAKIŞ / A BRIEF OVERVIEW OF THE HISTORY OF UZBEKISTAN IRANIANS

Öz

Makalenin amacı Özbekistan’da yaşayan İranilerin tarihini genel bir bakış açısıyla ele alıp konuyla ilgili detaylı araştırma yakmak isteyenlere yardımcı olabilmektir. Araştırma kapsamı Özbekistan İranileri ve onların tarihiyle sınırlıdır. Konu araştırılırken, Rusça ağırlıklı olmak üzere Özbekistan İranileri hakkında tarihi kaynaklarda geçen bilgilerin tahlili yöntemi benimsenmiştir. Günümüz Özbekistan topraklarında yaşayan İranilerin tarihi orta çağlara kadar uzanmaktadır. Onların “İrani” adını almasında ve bölgedeki Fars kökenli halklardan farklı görülmesinde Şîa faktörü önemli rol oynamıştır. İranilerin bölgeye genelde esir, köle olarak getirildiği anlaşılıyor. Zamanında İraniler Buhara Hanlığı’nda önemli görevler üstlenmişlerdir. Onların çoğu yerel halka karışarak Sünnileşmişken, bir kısmı belirli bölgelerde toplu halde yaşayarak ve Hanlıkta önem verilen kesim olarak inançlarını yaşayabilme ve canlandırma fırsatı yakalamışlardır. İranilerin ağırlıklı olarak Buhara ve Semerkant’ta yaşadıkları görülmektedir. Sayıları az olmakla birlikte Özbekistan’ın diğer bölge ve şehirlerinde de yaşayan İraniler vardır. Özbekistan İranileri gelinen nokta itibarıyla İranlı kardeşlerinden farklılaşmış ve pek çok yerel özellikleri benimsemişlerdir.