E-postama gönder THE PROBLEM OF PLANT NAMES’ LATIN SCIENTIFIC EQUIVALENTS IN OLD ANATOLIAN TURKISH MEDICAL MANUSCRIPT STUDIES / ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ TIP METNİ ARAŞTIRMALARINDA BİTKİ ADLARININ LATİNCE BİLİMSEL KARŞILIKLARI SORUNU
Öz
Vocabulary studies are of great importance for linguistics and cultural research because the worldview of a society is hidden in the verbal repertoire of its language. This study aims to address some of the linguistic problems that arise connected with botanical terms in Old Anatolian Turkish medical manuscripts, which in turn lead to inconsistencies about their Latin scientific equivalents. We determined the sample selected by evaluating the forms in the indexes and dictionaries of fourteen Old Anatolian Turkish medical manuscript studies. Through this sample, we have attempted both to examine the reasons for the related discrepancies, as well as put forth solutions on how to eliminate them were evaluated. Such inconsistencies not only mislead scholars but also present them numerous challenges when it comes to further research. One of the aims of the study is to draw attention to such difficulties and discuss the measures that can be taken on the relevant issue.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDF (English)Referanslar
AKALIN, Ş. (1936). Büyük Bitkiler Kılavuzu [Great Guide to Plants]. Bursa: Bursa Yeni Basımevi.
ALKAYIŞ, M. F. (2009). “Türkçede Kullanılan Alıntı Bitki Adları [Plant Names Of Foreign Language Origin Used In Turkish]”. Turkish Studies 2009 4/4: 71-92. Access address: http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/m_fatih_alkayis_alinti_bitki_adlari.pdf
BAŞAĞAOĞLU, İ., KAVALALI, G. (2019) “Tere Bitkisinin (Lepidium sativum L.) Halk Hekimliğinde Kullanılması [Lepidium sativum L. (Tere-Cress) is used in Public Health]”. Lokman Hekim Journal, 2019;9/3: 282-284. doi: 10.31020/mutftd.592053.
BAŞER, K. H. C. (2018). “Akgünlük”. Bağbahçe September-October 2018/79: 30-32. Access address: https://khcbaser.com/wp-content/uploads/79-Bag-Bahce-Eylul-Ekim-2018-Akgunluk.pdf.
BAYAT, A. H. (2007). Kemāliyye. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği.
BAYTOP, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü [Dictionary Of Turkish Plant Names]. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BAYTOP, T. (1999). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi [Treatment with plants in Turkey]. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
BEDEVIAN, K. A. (1936). Illustrated Polyglottic Dictionary of Plant Names in Latin, Arabic, Armenian, English, French, German, Italian and Turkish Language. Cairo: Argus and Papazian Presses.
BEKMEZ, H. (2009). Kitāb-ı Tıbb-ı Lātif, (İnceleme-Metin-Sözlük) [Kitâb-ı Tıbb-ı Latîf (72b-151b) (Introduction-Manuscripts-Dictionary)] (Doctoral Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
BİN ÇALIÇA, B. (2017). Bahşâyiş Lügati [The Dictionary of Bahşâyiş] (Prepared by: Fikret Turan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BİRER, S. (1986). “Yiyeceklerimizin İçinde Kullandığımız Baharatlar ve Özellikleri [The Spices We Use in Our Foods and Their Properties]”. The Journal of Food 11(1): 47-54. Access address: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77579.
CANPOLAT, M., ÖNLER, Z. (2006). Edviye-i Müfrede, Metin-Sözlük [Edviye-i Müfrede, Manuscript-Dictionary]. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÇELİK, A. (2013). “Terceme-i Kâmilü’s-Sınâʿa’nın Anadolu
Sahasında Yazılan Türkçe Tıp Metinleri Arasındaki Yeri ve Dil Özellikleri [The Place and Language Features of Terceme-i Kâmilü’s-Sınâʿa Among The Turkish Medical Manuscripts Written in Anatolia]” In: VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri Kitabı [Book of Proceedings of the 6th International World Language Turkish Symposium] (p. 187-199). Bursa: Star
Ajans.
ÇELİK, A. (2014). Terceme-i Kâmilü’s-Sınâʿa (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin) [Terceme-i Kāmilü’s-Sınā’a (Introduction-Analysis-Manuscript-Index)] (Master's Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
ÇELİK, A. (2016). “XIV.-XV. Yüzyıl Eski Anadolu Türkçesi Tıp Metinlerinde Yer Alan Farsça ve Grekçe Menşeli Terimlerin Yazımındaki Tutarsızlıklara Bazı Örnekler [Some Examples to Inconsistency of Persian and Greek Origin Words’ Spelling Which is Situated In 14th 15th Century Old Anatolian Turkish Medical Manuscripts]”. The Journal of International Social Research, Volume: 9 Issue: 46, October 2016: 65-70. Access address: http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt9/sayi46_pdf/1dil_edebiyat/celik_anil.pdf.
DAUNCEY, E. A., IRVING, J., ALLKIN, R. and ROBINSON, N. (2016). “Common Mistakes When Using Plant Names and How to Avoid Them.” European Journal of Integrative Medicine, 8/5: 597–601. doi: 10.1016/j.eujim.2016.09.005.
DOĞAN, Ş. (2009). Terceme-i Akrabâdîn Sabuncuğlu Şerefeddin (Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler) [Terceme-i Akrabâdîn Sabuncuoğlu Şerefeddin (Introduction- Analysis-Manuscripts-Indexes)] (Doctoral Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
DOĞAN, A. T. (2015). Kitâb-ı Tıbb-ı Hikmet (İnceleme-Metin-Dizin) [Kitāb-ı Tıbb-ı Hikmet (Introduction-Manuscripts-Index)] (Doctoral Thesis) Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
DOĞAN, A. T. (2017). “Türklerin Dünyasından Uzaklaşan Türkçe Tıp Terimleri: Eski Anadolu Türkçesinden Türkiye Türkçesine [Turkish Medicine Terms Not Used Any More By Turks: From Old Anatolian Turkish To Modern Turkish]”. Selçuk University Journal of Studies in Turcology Fall 2017;(42): 37-57. Access address: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/1050/814.
EFENDİ, M. Â. (2009). Burhân-ı Katı, (Prepared By Mürsel Öztürk, Derya Örs). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERKOYUNCU, M. T., YORGANCILAR, M. (2015). ‘Bitki Doku Kültürü Yöntemleri İle Sekonder Metabolitlerin Üretimi [Plant Tissue Culture for the Production of Secondary Metabolites]’. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 2(1): 66-76. Access address: http://stgbd.selcuk.edu.tr/stgbd/article/download/673/570.
GÜMÜŞATAM, G. (2015). “Risâle-i Mu’âlece’ye Göre XVI. Yüzyıl Türkçesinde Tıbbi Bitki Adları [Medicinal Plant Names in 16th Century Turkish According to Risala-i Mu'âlece]”. International Journal of Social Science 2015/39: 23-40. doi: 10.9761/JASSS3090.
GÜRLEK, M. (2011). İbrahim bin Abdullah’ın Cerrâh-nâme (Alâ’im-i Cerrâhîn) Adlı Eseri (GirişMetin-Sözlük) [İbrahim Bin Abdullah’s Work Named Cerrāh-nāme -Alā’im-i Cerrāhîn (Introduction-Manuscripts-Dictionary)] (Doctoral Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
GÜVEN, M. (2005). Abdulvehhâb bin Yusuf’un Müntahab-ı Fi’t-Tıbb’ı (Dil İncelemesi-Metin-Dizin) [Abdulvehhâb bin Yusuf’s Müntahab-ı Fi’tTıbb (Language Review-Manuscripts-Index)] (Doctoral Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
GÜVEN, M. (2012). “İslâmȋ Dönem İlk Türkçe Tıp Yazmalarının Türk Tıp Bilimi ve Deontoloji Açısından Görüngesel Perspektifi Bağlamda Değerlendirilmesi [An Assessment of Pioneering Turkish Medical Manuscript of Islamic Period From the General Perspective of Turkish Medical Science and Deontology]”. Lokman Hekim Journal 2012/2: 1-10. Access address: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/643338.
HAUENSCHILD, I. (1989). Türksprachige Volksnamen für Kräuter und Stauden mit den deutschen, englischen und russischen Bezeichnungen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
HOLLAND, P. (1634). The Historie of The World: Commonly called, The Naturall Historie of C. Plinius Secundus. London: Adam Islip.
İBN-İ ŞERİF, T. (2017). Tabib İbn-i Şerif -Yâdigâr-15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr-ı İbn-i Şerif (hzl. Orhan Sakin, Yahya Okutan, Doğan Koçer, Mecit Yıldız, Ayten Altıntaş, Murat D. Çekin) [Tabib İbn-i Şerif -Yâdigâr- 15th Century Turkish Medical Book Yâdigâr-ı İbn-i Şerif (Prepared by: Orhan Sakin, Yahya Okutan, Doğan Koçer, Mecit Yıldız, Ayten Altıntaş, Murat D. Çekin)]. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği.
KAYA, E. (2009). Envâ-ı Emrâz: İnceleme-Metin-Dizin [Envā-ı Emrāz: (Introduction-Manuscripts-Dictionary)] (Master's Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
KAYA GÖZLÜ, E. (2012). “Betimleyici Tıp Terimi Kavramı ve Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Tıp Metinlerindeki Betimleyici Terimler [The Concept of ‘Descriptive Medical Terms’ and Descriptive Terms in Medicals Manuscripts Written in Old Anatolian Turkish]”. Journal of Turkology Research XXXI-/2012-Spring: 169-178. Access address: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/157106.
KÜÇÜKER, P. (2010). “Lügat-i Müşkilât-ı Eczâ’da Türkçe Bitki Adları [Turkish Plant Names in Lügat-i Müşkilât-ı Eczâ]”. The Journal of International Social Research 3/11: 401-415. Access address: http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt3/sayi11pdf/kucuker_paki.pdf.
KÜÇÜKER, P., YILDIZ, Y. (2019). “Hazā Kitāb-ı Hulāsa-i Tıbb’daki Bitki Adları Üzerine Bir İnceleme [A Research About Plants Names In Hazâ Kitâb-ı Hulâsa-i Tıbb]”. Journal of World of Turks, Vol 11, No. 2 (2019): 51‐67. Access address: http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/1158/1158.
MURAD, S. (2009). Lügat-ı Mükilât-ı Eczâ Dervi Siyâhî Lârendevî (Giriş-İnceleme-Metin Dizinler) [Lügat-ı Mükilât-ı Eczâ Dervi Siyâhî Lârendevî (Introduction-Analysis-Manuscript-Indexes)] (Master's Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
ÖLKER, P., DİREKÇİ, B. (2009). “Hekim Mehmed Nidâî’nin Manzum Tıp Risâlesi Keyf-i Kitâb-ı Nidâî [Mehmed Nidâî’s Verse Medicine Treatise, Keyf-i Kitâb-ı Nidâî]”. S.U. The Journal of Institute of Social Sciences. 2009/22: 295-305. Access address: http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/289/271.
ÖNLER, Z. (1985). “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri [Medical Knowledge Terms In Two Medical Books Written In The Old Anatolian Turkish Period]”. Yearbook of Turkic Studies - Belleten 1985: 87-130. Access address: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/657324.
ÖNLER, Z. (1990a). “XIV. ve XV. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri [Turkish Botanical Terms in 14th-15th Century Anatolian Turkish]”. Turkish Studies (Fahir İz Armağanı I.) Harvard University 1990/14: 357-392. Access address: https://www.academia.edu/37506871/BOTAN%C4%B0K_TER%C4%B0MLER%C4%B0.pdf.
ÖNLER, Z. (1990b). Celâlüddin Hızır Paşa, Müntahab-ı Şifâ I Giriş-Metin [Celâlüddin Hızır Paşa, Müntahab-ı Şifâ I Introduction-Manuscripts]. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÖNLER, Z. (1990c). Celâlüddin Hızır Paşa, Müntahab-ı Şifâ II Sözlük [Celâlüddin Hızır Paşa, Müntahab-ı Şifâ II Dictionary]. Ankara: Simurg Yayınları.
ÖNLER, Z. (2004). “XIV.-XV. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları [Turkish Plant Names in 14th-15th Century Medical Manuscripts]”. Kebikeç 2004/18: 273-301. Access address: http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/onler.pdf.
ÖZBAY, N. (2018). “Bazı Tıbbi Bitki ve Yabancı Ot Ekstraktlarının Biberin Çimlenme ve Fide Gelişimi Üzerine Etkisi [Allelopathic Effects of some Herbs and Medicinal Plants’ Extracts on Seed Germination and Seedling Growth of Pepper]”. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences 5/1: 81–85. Access address: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/407465.
ÖZÇELİK, H., YILDIRIM, B. (2011). “Türkiye çövenlerinin (Gypsophila L. ve Ankyropetalum Fenzl spp.) Ekonomik Önemi, Kullanım Olanakları ve Korunması Üzerine Düşünceler [Opinions on conservation, economical importance and using possibility of Turkish Soapworts (Gypsophila L. and Ankyropetalum Fenzl spp.)]”. SDU Faculty of Forestry Journal, 2011/12: 57-61. Access address: https://core.ac.uk/reader/148739630.
ÖZTÜRK, F. (2005). “Kutadgu Bilig’de Bitki Adları [Names Of Herbs In ‘Kutadgu Bilig’]”. Journal of Turkish World Studies, VI/1: 201-208. Access address: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/406244.
PAMUK, A. (1986). Asırlarca Uygulanmış İbn-i Sina’dan Terkipler: Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi [Preparations from Ibn-i Sina Which were Used for Centuries: Encyclopedia of Medicinal Plants]. İstanbul: Pamuk Yayınevi.
RIVERA, D., ALLKIN R., OBON C., ALCARAZ F., VERPOORTE R. and HEINRICH M. (2014) “What is In A Name? The Need For Accurate Scientific Nomenclature For Plants”. Journal of Ethnopharmacology 152/3: 393-402. doi: 10.1016/j.jep.2013.12.022.
ŞAHİN, H. (2006). Şeyḫ İmām el- Bardaḫī Cāmiʻül-Fürs: İnceleme-Metin [Şeyḫ İmām el- Bardaḫī Cāmiʻül-Fürs: Analysis-Manuscript]. Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations.
ŞAHİN, H. (2007). Abdülvehhab bin Yusuf ibn-i Ahmed el-Mardani, Bursa Haraççı 1149/5, Müntehib, Dil Özellikleri, Metin- Dizin-TıpkıBasım [Abdülvehhab bin Yusuf ibn-i Ahmed el-Mardani, Bursa Haraççı 1149/5, Müntehib, Language Features, Manuscript-Index-Facsimile]. Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü.
ŞAHİN, H. (2007). “Câmi‘ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri [Plant Names In 16th Century In Model Of Cami’ü’l-Fürs]”. Turkish Studies 2007 2/2: 570-602. Access address:http://www.turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=113646455_%C5%9Fahinhatice.pdf&key=13360.
ŞAHİN, İ. (2016). “Filoloji ve Botanik Alanlarının Kavşağında Yerel Fitonimler (Bitkiadları) Meselesi [Domestic Plant Names Issue At The Intersection Of Philology And Botanical Fields]”. A. Ü. Journal of Turkish Research Institute 56: 775-791. doi: 10.14222/turkiyat1557.
UÇAR, İ. (2012). “Türkiye Türkçesinde Organ Adlarıyla Oluşturulmuş Bitki Adları [The Naming Of Plants Through The Use Of Organ Names in Turkish]”. Journal of Turkology Research 2012/32: 307-330. Access address: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/157131.
ÜRKER, O. (2014). Çevre Etiği Bağlamında Anadolu Sığla Ormanları [Oriental Sweetgum Forests in the Conmanuscript of Environmental Ethics] (Doctoral Thesis). Access address: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
Internet References
URL-1: Global Biodiversity Information Facility, https://www.gbif.org/ (14.11.2019).
URL-2: The Plant List, http://www.theplantlist.org/ (14.11.2019).
URL-3: Medical Plant Names Services, https://mpns.science.kew.org/mpns-portal/ (14.11.2019).
URL-4: Agaclar.Org Plant Database, http://www.agaclar.org/ (14.11.2019).
URL-5: Plants of Kocaeli, https://kocaelibitkileri.com/ (14.11.2019).
URL-6: BITKIVT Online Plant Databese, http://www.bitkivt.itu.edu.tr/en/ (14.11.2019).
URL-7: TDK Great Turkish Dictionary, https://sozluk.gov.tr/ (14.11.2019).
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.