BELEN DERBENDİ VE KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN VAKFI / DERBENT OF BELEN AND WAQF OF KANUNI SULTAN SÜLEYMAN

Naim ÜRKMEZ

Öz


Anadolu’nun Sağ Kolu’nda yer alan Belen’de menzille birlikte derbent teşkilatı tesis edildi. Kanuni Sultan Süleyman bu hizmetleri tamamlaması için bölgeye ahali iskân etti ve buraya önce han, daha sonra cami ve ardından hamam inşa ettirdi. Bu sayede şenlenen bu yer, hac yolculuğunun vazgeçilmez duraklarından biri haline geldi. Belen’in bu şekilde teşkilatlandırılmasının hiç şüphesiz en önemli sebebi buranın coğrafyasıdır. Osmanlı Devleti, vakıf-derbent teşkilatını güçlendirerek Şam ve Hac yolunu uzun bir süre güvenlik altına almayı başardı. 19. yüzyılda menzil teşkilatı kaldırıldı ve buradaki vakıf eserleri farklı maksatlarla kullanılmaya başlandı. Yolcu ve ulaklara yemek tedarik eden imaret medreseye dönüştürüldü. Diğer yapılar ve vakıf mezra ise sadece camiye gelir getiren akaret haline geldi.


Anahtar Kelimeler


Sağ Kol, menzil, Belen, derbent, vakıf, Kanuni Sultan Süleyman

Tam Metin:

PDF

Referanslar


KAYNAKÇA

Arşivler

a. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)

BOA, Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri (A. DVNSMHM. d).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Ahmed II (AE. SAMD. II).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Ahmed III (AE. SAMD. III).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Abdülhamid I (AE. SABH. I).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Mahmud I (AE. SMHD. I).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Mustafa II (AE. SMST. II).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Mustafa III (AE. SMST. III).

BOA, Ali Emiri Tasnifi Osman III (AE. SOSM. III).

BOA, Bâbıâli Evrak Odası (BEO).

BOA, Cevdet Adliye (C. ADL).

BOA, Cevdet Belediye (C. BLD).

BOA, Cevdet Dâhiliye (C. DH).

BOA, Cevdet Evkaf (C. EV).

BOA, Cevdet Nafia (C. NF).

BOA, Cevdet Zabtiye (C. ZB).

BOA, Bab-ı Defteri Mevkufat Kalemi Defterleri (D. MKF. d).

BOA, Dâhiliye Nezareti Hapishaneler Müdüriyeti (DH. MB. HPS).

BOA, Dâhiliye Mektubi Kalemi (DH. MKT).

BOA, Evkaf Nezareti Defterleri (EV. d).

BOA, Evkaf Nezareti Mektubi Kalemi (EV. MKT).

BOA, Evkaf Nezareti Mektubi Cihat Kalemi (EV. MKT, CHT).

BOA, Evkaf Nezareti Evamir Kalemi (EV. MKT. EVM).

BOA, Hatt-ı Hümayun (HAT).

BOA, İrade Evkaf (İ. EV).

BOA, İbnülemin Evkaf (İE. EV).

BOA, İbnülemin Tevcihat (İE. TCT).

BOA, Kamil Kepeci Defter (KK. d).

BOA, Şura-yı Devlet (ŞD).

b. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TS. MA)

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS. MA. e).

c. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGM)

EVKF. Müfettişliği.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Defterleri (VGM. d).

Kaynak Eserler

Kaya, A. İ. (2019), 98 Numaralı Mühimme Defteri (1100/1688-1689), İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.

Cevdet Paşa (1986), Tezâkir 21-39, Yayınlayan: Cavid Baysun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zılli (1999), Seyahatname, c. III, (Haz: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Meclis-i Âyan Zabıt Ceridesi (1334), Devre: 3, Cilt: 1, İçtima Senesi, 4, 19 Şubat.

Meclis-i Âyan Zabıt Ceridesi (1334), Devre: 3, Cilt: 1, İçtima Senesi, 4, 23 Şubat.

Mirci, H. (2000), Antakya’nın I Numaralı Şer’iyye Sicili (H. 1120-1122/M. 1708-1711), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.

SVH (1308) (Salname-i Vilayet-i Haleb), defa 19.

SVH (1326) (Salname-i Vilayet-i Haleb), defa 35.

Türk, H. B. (2019), 13 Numaralı Atik Şikâyet Defteri (Vr.1-142) Değerlendirme-Çeviri Metin (H. 1100/M. 1689), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.

Araştırma ve Tetkik Eserler

Akbulut, U. (2010), “Suriye’de İlk Telgraf Hatlarının Çekilmesi”, History Studies, (Ortadoğu Özel Sayısı), 1-11.

Altındağ, Ü. (1994), “Dârüssaâde”, İslam Ansiklopedisi, (cilt 9, s. 1-3), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Çakar, E. (2006), 17. Yüzyılda Haleb Eyaleti ve Türkmenleri, Elazığ: Fırat Üniversitesi Yayınları.

Çetin, C. (2009), Anadolu’da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.

Dağlı, İ. (2014), 109 Numaralı Üzeyr (Özer) Sancağı Tapu Tahrir Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.

Efe, A. (2012), Antakya ve Çevresi Türkmenleri: Küçük Alioğulları ve Reyhanlı Aşireti (XIX. Yüzyıl), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.

Erişen, N. (2002), H. 1168-1169, M. 1754-1756 Tarihli 6 Numaralı Şer’iyye Siciline Göre Antakya’nın Sosyo Ekonomik Yapısı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.

Halaçoğlu, Y. (2002), Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), Ankara: PTT Genel Müdürlüğü Yayınları.

Kazancıoğlu, H. (2014), Osmanlı Dönemi Kervansaraylarının Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Fonksiyonları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.

Miroğlu, İ. (1997), “Osmanlı Yol Sistemine Dâir”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, (15), 241-251.

Müderrisoğlu, M. F. (1993), 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İnşa Edilen Menzil Külliyeleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Müderrisoğlu, F. (1994), “Bir Osmanlı-Türk Şehri Olarak Belen”, Vakıflar Dergisi, (24), 237-272.

Orhonlu, C. (1990), Osmanlı İmparatorluğu’nda Derbend Teşkilâtı, İstanbul: Eren Yayınları.

Şahin, İ. F. (2007), “Belen Geçidi’nde Coğrafi Gözlemler”, Doğu Coğrafya Dergisi, (XII/17), 65-86.

Şancı, F. (2006), Hatay İlinde Türk Mimarisi I, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.

Turay Doğan, E. (2017), “Anadolu Hac Güzergâhı: Antakya Menzili”, Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, (I/2), 109-124.

Ünlü, E. (2013), Özeroğulları (15-16. Yüzyıllar), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.

Ürkmez, N. (2016), “Tanzimat Sonrası Osmanlı Devleti’nde Kaza Yönetimi (Belen Örneği)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (IX/42), 815-830.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.