DAVID H. NUTTING VE İKİ OSMANLI KENTİ: DİYARBAKIR, BİTLİS (1854-1864) DAVID H. NUTTING AND TWO OTTOMAN CITIES: / DİYARBAKIR, BİTLİS (1854-1864)

Öz

Bu makale, Amerikalı misyoner hekim David H. Nutting'in on dokuzuncu yüzyılın üçüncü çeyreğindeki (1854-1864) gözlemleri ve çalışma koşulları üzerinden iki Osmanlı kentini fiziksel ve sosyolojik koşullarıyla tasvir etmeyi amaçlamaktadır.  Yüksek öğrenim düzeyi  ve dikkatli  gözleri ile  bu tanıklık tahlil düzeyindeki aktarımları ile  özellike kayda değerdir. Nitekim, Osmanlı Devleti’nde donanımlı hekime duyulan ihtiyaç kendisinin oldukça farklı sınıflardaki kişilerle görüşmesine imkân tanımış  ve gözlemleri de   bu ölçüde zenginleşmiştir. Çalışmada, öncelikle David H. Nutting’in ülkesinden ayrılış ve Osmanlı İmparatorluğu’na geliş süreci kısaca somutlaştırılmaya çalışılmıştır. Ardından Diyarbakır kentinde kendisine duyulan ilk ihtiyaç üzerinden kaleme almaya başladığı  mektupları  tıp bilimine ilişkin ayrıntılı aktarımları dışında belirli temalar üzerinden işlenmiştir. Bu temalar, bir hekim ve protestan olarak Müslüman ve özellikle Ermeni toplumu ve liderleri ile yaşadığı ilişkiler, kentin coğrafi ve mimari özellikleri ve  bunların insan sağlığına yansıma biçimleri üzerinden şekillenmiştir.  Son olarak, Dr. Nutting’in  Bitlis’te Diyarbakır’a oranla daha az sürede bulunması nedeniyle Bitlis’e ilişkin aktarımların daha sınırlı düzeyde işlendiği belirtilmelidir.