Türk Demokrasi Tarihinde Kayıp Bir Özne: Milli Türk Cemiyeti ve Programının Değerlendirilmesi / A Lost Subject in the History of Turkish Democracy: The Evaluation of the Turkish National Society and its Program

Öz

Bu araştırma, mütareke döneminde kurulmuş ve bugüne kadar üzerine ciddi bilimsel bir çalışma yapılmamış olan Millî Türk Cemiyeti’nin kuruluşu, gelişimi, takip ettiği düşünsel çizgi, beyannamesi ve özellikle programı üzerine gerçekleştirilmiştir. 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra 23 Kasım 1918 tarihinde kurulan bu cemiyet, dönemin eğitimci aydınlarının öncülüğünde ortaya çıkmıştır. Cemiyetin kurucuları Halil Nimetullah (Öztürk), Mehmet Sadi, Halit Fahri (Ozansoy), Servet, Hıfzı Tevfik (Gönensay) ve Rıza İzzet’tir. Söz konusu eğitimci aydınlar düşünsel manada Türk milliyetçiliği fikrini savunmuşlardır. Millî Türk Cemiyeti’nin ortaya çıkışında iki temel faktör etkilidir. Bunlardan birincisi medeni vasıflara sahip olan Türk milletinin bu özelliğini deliller ve belgeleriyle tüm uygar dünyaya karşı savunmaktır. İkinci önemli faktör ise mütarekeden sonra parçalanmaya yüz tutan toplumu, Türk milliyetçiliği düşüncesi etrafında toplayarak ülkede dayanışmayı yeniden tesis etmektir. Millî Türk Cemiyeti kurulduğunda toplam yirmi dört maddeden oluşan bir cemiyet programı yayımlamıştır. Cemiyet, kurucularının tamamının eğitimci olması nedeniyle odaklandığı önemli konulardan biri de eğitim ve öğretim meselesidir. Buna göre cemiyet, eğitim faaliyetlerini bütün yurt geneline yaymayı ve eğitimin kalitesini olabildiğince arttırmayı amaç edinmiştir.