E-postama gönder ESKİ UYGURCA MAYTRISİMİT’TE YER ALAN ALINTILI MONOLOG TÜRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME / AN EVALUATION ON THE TYPES OF QUOTED MONOLOGUES IN THE OLD UYGHUR MAITRISIMIT
Öz
Edebî ürünler, yazı dili için değerlidir. Onları değerli kılan, yalnızca konu içeriklerinin ilgi çekiciliği değil; anlatım tekniklerinin de etkili ve ustaca olmasıdır. Eser, etkili olan anlatım tekniğiyle mesajını kalıcı olacak biçimde okuyucusuna/dinleyicisine sunmaktadır. Okuyucu/dinleyici tarafından mesajı tam olarak alınan, merakla ilgi gösterilen eser, her okuyucu tarafından değişik zaman dilimlerinde ve farklı yerlerde onların zihinlerinde yeniden yazılarak, yeniden keşfedilerek kendi ölümsüzlüğünü sağlamaktadır. Böylelikle birey için de edebî eser, kendisinin yeniden doğumunu gerçekleştiren ve yaşam karşısındaki konumunu sağlamlaştıran gizemli ve sihirli bir mücevhere dönüşmektedir.
Tarihî olarak yazı dillerindeki edebî ürünler, sözlü dildeki geleneksel anlatım tekniklerini en iyi şekilde kullanmalarının yanı sıra çağdaş anlatı türlerine ait anlatım tekniklerinin de etkili kullanıldığı ürünler olmuşlardır. Türkçenin önemli tarihî dönemlerinden Eski Uygur Türkçesi döneminin dikkat çekici eserlerinden biri olan Maytrısimit adlı eser de anlatım tekniği açsından üst seviye bir edebî eser niteliği göstermektedir. Budist öğretinin kutsal kitabı sayılan eser, çağdaşı olan diğer eserlerden farklı olarak “ülüş” şeklinde bölümler hâlinde yazılarak, her bir bölümün sahne şeklinde kabul edildiği bir dram eseri hüviyetindedir. Eserin bölümlerinde, doğrudan konuşma örgüsü unsurlarının yer almadığı metin bölümlerinde çağdaş anlatı türlerinde kullanılan teknikler dikkat çekmektedir.
Çalışmada, eserde yer alan alıntılı monologların çağdaş anlatım tekniği bakımından ele alınması; monolog türlerinin, kullanılan monologların işlevlerinin tespit edilmesi ve eser metninin bu yönünün önemine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Eserde elde edilen bulgularda, alıntılı monologların tarihî süreçteki örnekleri ile karşılaştırıldığında çağdaş anlatım tekniği olarak benzerlikler gösterdiği tespit edilmiş ve aynı dönemde kendisinden sonra kaleme alınmış eserler içinde model olduğu değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Atay, O. (2018). Korkuyu beklerken, bütün eserleri 4. İstanbul: İletişim.
Aydemir, B. (2010). Dramatik dil ve Türk tiyatrosu model oyunlarında yansıması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. İzmir.
Aydoğan, İ. (2012). Dramatik yazın tarihinde monoloğun dönüşümü ve Bernard Marie Koltès tiyatrosundaki işlevi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Cohn, D. (2008). Şeffaf zihinler: kurmaca eserlerde bilincin sunumu (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Metis.
Coomaraswamy, A. (2000). Hinduizm ve Budizm. (Taşpınar, İ., Çev.) İstanbul: Kaknüs.
Doğan, Y. (2018). Monolog deneyimlemeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Ankara.
Elmalı, M. (2016). Daśakarmapathaavadānamālā, giriş-metin-çeviri-notlar-dizin-tıpkıbasım. Ankara: TDK.
Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: TDK.
Erden, U., ve Şahin, S. (2021). Nabizade Nazım’ın Eserlerinde bilinç sunumu: psiko-anlatı ve alıntılı monolog. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 6(1), 440-462.
Esslin, M .(1996). Dram sanatı alanı. (Nutku, Ö. Çev.) (1.baskı). İstanbul: Yapı Kredi.
Güngören, İ. (1981). Buda ve öğretisi. İstanbul: Onur Basımevi.
Hamilton, R. J. (2011). İyi ve kötü prens öyküsü, Dunhuang Mağarası’nda bulunmuş buddhacılığa ilişkin Uygurca el yazması. (Köken, V. Çev.) (2.baskı). Ankara: TDK.
Karacan, A. (2019). Suç ve caza romanının başkahramanı Raskolnikov’un iç konuşmalarının genç okurun sosyo-psikolojik durumuna etkisinin değerlendirilmesi. Anadolu Türk Eğitim Dergisi, 1(1), 1-13.
Kaya, K. (1999). Budistlerin kutsal kitapları. İstanbul: İmge.
Klimkeit, J. H., Laut, P. J., & Shimin, G. (1987). Der Herabstieg des Bodhisattva Maitreya vom Tusita-Götterland zur Erde. Das 10. Kapitel der Hami-Handschrift der Maitrisimit. Altorientalische Forschungen, 14, 350-376.
Klimkeit, J. H., Laut, P. J., & Shimin, G. (1992). Der Gang zum Bodhi-Baum. Das 14. Kapitel der Hami-Handschrift der Maitrisimit. Materiallia Turcica, 16, 25-47.
Özçelik, S. (2016). Dede Korkut, Dresden nüshası II. Cilt, metin, dizin. Ankara: TDK.
Pavis, P. (1998). Dictionary of the theatre: terms, consepts and analysis, (Shantz, C. Çev.) Canada: University of Toronto Press.
Proust, M. (2006). Kayıp zamanların izinde 1, Swann’ların tarafı. (Hakmen, R. Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
Sevindik, Z. (2014). Vüs’at O. Bener’in öykülerinde iç monolog ve bilinç akışı teknikleri kullanımı. Lisans bitirme tezi. 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. İstanbul.
Shimin, G., Klimkeit, J. H., & Laut, P. H. (1988). “Das erscheinen des Bodhisattva” Das 11. Kapitel der Hami-Handschrift der Maitrisimit. Altorinentalische Forschungen, 15, 315-366.
Tanpınar, H. A. (2008). Saatleri ayarlama enstitüsü. (13.baskı) İstanbul: Dergâh.
Tekin, Ş. (1976). Uygurca metinler II, Maytrısimit , burkancıların mehdisi Maitreya ile buluşma iptidaî bir dram. Ankara: Sevinç Matbaası.
Wolf, V. (2000). Deniz feneri, toplu eserleri 2, (Öncül, A. N. Çev.) İstanbul: İletişim.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.