E-postama gönder KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA MİZAHÎ BİR ZAAF: ZEN-PÂRELİK / A HUMOROUS WEAKNESS IN CLASSICAL TURKISH LITERATURE: WOMANIZING
Öz
Erkeklerin kadınlara duyduğu cinsel düşkünlüğü tanımlayan zen-pârelik, klasik Türk edebiyatında hoş karşılanmayan bir zaaftır. Nev’î-zâde Atâyî’nin Nefhatü’l-ezhâr’ında ve Sohbetü’l-ebkâr’ında, Sâbit’in Dere-nâme’sinde, Subhi-zâde Feyzî’nin Heft Seyyâre’sinde, Sünbül-zâde Vehbî’nin Şevk-engîz’inde, Hikâye-i Zen Dost ya da Hikâye-i Mekr-i Zenân-ı ‘Acûz’da, Fennî’nin Sevâhil-nâme’sinde, Tırsî’nin Dîvân’ında, Râmiz Mehmed Efendi’nin Zen-Dost’unda ve Bayburtlu Zihnî’nin Sergüzeşt-nâme-i Zihnî’sinde zen-pâreler, mizahî beyitlerle eleştirel bir üslup içerisinde anlatılmakta; hatta hicvedilmektedir. Çalışmada, bahsi geçen eserlerden hareketle zen-pâre erkeklerin lakapları, yaşadıkları yerler, meslekleri, kadınlarla bir arada oldukları/ buluştukları mekânlar, kadınlara olan zaafları yüzünden yaşadıkları durumlar/ olaylar incelenmekte; böylelikle klasik Türk edebiyatında zen-pâreliğin portresine ulaşmak ve şairlerin kadın-erkek ilişkilerinin şehevî yönüne bakış açısını öğrenmek amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Abdulkadiroğlu, A. (1985). Sakî-nâme-i Beliğ. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 263-275.
Akman, F. (2012). Hikâye-i zen dost ya da hikâye-i mekr-i zenân-ı ‘acûz (tenkitli metin, inceleme, lügatçe) (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Aksoyak, İ. H. (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0.
Alkan İspirli, S. (1997). Subhî-zâde Feyzî’nin Hayatı, edebî kişiliği ve hamsesi (inceleme-tenkitli metin) (Doktora tezi). Atatürk Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Alkaya, M. A. (1996). Taşlıcalı Yahyâ, Kitâb-ı Usûl (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
Ambros, E. (1982). Candid Penstrokes: The Lyrics Of Me’âlî, An Ottoman Poet Of The 16th Century. Berlin: Klasus Schwarz Verlag.
Ambros, E. G. (2009). Gülme, güldürme ve gülünç düşürme gereksinimlerinden doğan türler ve Osmanlı edebiyatında ironi. H. Aynur, M. Çakır, H. Koncu, S. S. Kuru & A. E. Özyıldırım (Haz.) Nazımdan Nesire Edebî Türler: 25 Nisan 2008 Bildiriler içinde (s. 64-85). İstanbul: Turkuvaz Yay.
Ambros, E. G. (2018). Osmanlı gazelinin değişimi: gazelde kaba dil, müstehcen ima ve açık cinsellik ifadesiyle mizah ve alaycı yergi. H. Aynur, M. Çakır, H. Koncu & A. E. Özyıldırım (Haz.), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XIII (Hicve Revâ, Mizaha Mâyil: Güldürücü Metinleri Anlamak) içinde (s. 52-93). İstanbul: Klasik Yay.
Arslan, M. (2012). Osmanlı edebiyat-tarih, kültür araştırmaları 1: sâkî-nâmeler. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
Ateş, H. (2011). Tekirdağ. TDV İslâm ansiklopedisi (C. 40, s.362- 364). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Ayan, H. (1979). Şeyhoğlu Mustafa-Hurşîd-nâme. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi Yay.
Aydemir, Y. (2018). Ramazan Behiştî Dîvânı (elektronik kitap). Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0.
Bardakçı, M. (1992). Osmanlı’da seks. İstanbul: Gür Yay.
Başdaş, C. (2018). Nef’î sihâm-ı kazâ (dil özellikleri-metin-dizin). İstanbul: Kriter Yay.
Bektaş, E. (2017). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55973,pertev-divanipdf.pdf?0.
Bingölçe, F. (2007). Kitâb-ı dâfi-ü’l-gumûm. Ankara: Alt Üst Yay.
Bingölçe, F. (2011). (Tanıklarıyla) Osmanlı argosu sözlüğü. Ankara: Alt Üst Yay.
Çavuşoğlu, M. (1979). Yahyâ Bey, Yûsuf ve Zelîhâ. İstanbul Üniversitesi Yay.
Çavuşoğlu, M. & Tanyeri, M. A. (1987). Zatî Divanı (C.3). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Çavuşoğlu, M. & Tanyeri, M. A. (1989). Üsküblü İshâk Çelebi, Dîvan: tenkidli basım. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yay.
Çelik, M. F. (2019). Klasik Türk şiirinde tipler (Doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Çetinkaya, Ü. (2008). Divan edebiyatında kadına genel bakış. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3 (4), 279-334. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.368.
Demirayak Özsoy, B. (1997). Sergüzeşt-nâme-i Zihnî (Bayburtlu Zihnî) (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Demirel, Ş. (2017). Mânî Dîvân ve şehr-engîz-i Bursa. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55755,divan-ve-sehr-engiz-i-bursapdf.pdf?0.
Demirkazık, H. İ. (2009). 18. YY. şairi Mustafa Fennî Dîvânı (inceleme-tenkitli metin-dizin). (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Devellioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
Doğan, M. N. (2010). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn. İstanbul: Yelkenli Kitabevi Yay.
Ergin, M. (1986). Orhun abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yay.
Gölpınarlı, A. (1981-1983-1984). Mesnevi tercümesi ve şerhi (C. 1-6). İstanbul: İnkılap ve Aka Yay.
Günay, U. & Horata, O. (1994). Yunus Emre risâletü’n-nushiyye. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Gürgendereli, M. (2017). Mostarlı Hasan Ziyâ’î Divânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56211,mostarli-hasan-ziyai-divanipdf.pdf?0.
Horata, O. (2016-2017). Cemâlî Hümâ vü Hümâyûn: inceleme, tenkitli metin, tıpkıbasım. Cambridge: Harvard Üniversitesi Yay.
İnce, A. (2000). Cem Sultan Cemşîd ü Hurşîd. Ankara: TDK Yayınları.
İsen, M. & Burmaoğlu, H. B. (1978). Bursa şehr-engîzi (Lami’î Çelebi). Türklük Araştırmaları Dergisi, 3, 57-105.
Kaçalin, M. S. (t.y.). Kutadgu Bilig-metin. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10716,yusufhashacibkutadgubiligmustafakacalinpdf.pdf?0.
Kaçalin, M. S. (2000). Abdülhalim Galip Paşa’nın Mutâyebât-ı Türkiyye’si. Türklük Bilgisi Araştırmaları, 24 (1), 137-185.
Karacan, T. (1990a). Sâbit Dere-nâme. Sivas: Dilek Basımevi Yay.
Karacan, T. (1990b). Sâbit, Amrü’l-leys. Sivas: Dilek Basımevi Yay.
Karacan, T. (1990c). Sâbit Berbernâme, Çevren, 76, 37-44.
Karacan, T. (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit Dîvânı. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
Kaya, B. A. (2020). Osman Nevres Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76247,osman-nevres-divanipdf.pdf?0.
Kılıç, F. (2017). Âşık Çelebi Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55975,asik-celebi-divanipdf.pdf?0.
Kortantamer, T. (1997). Nev’î-zâde Atâyî ve hamse’si. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Kuru, S. S. (2000). A sixteenth century scholar Deli Birâder and his Dâfi’u’l-Gumûm ve Râfi’u’l-Humûm (Doktora tezi). Cambridge University.
Kuru, S. S. (2005). Biçimin kıskacında bir ‘tarih-i nev-icad’ Enderunlu Fâzıl Bey ve Defter-i Aşk adlı mesnevisi. G. Kut & F. Büyükkarcı Yılmaz (Haz.), Uygurlardan Osmanlıya Şinasi Tekin’in anısına içinde (s. 476-506). İstanbul: Simurg Kitapçılık.
Kutlar Oğuz, F. S. (2002). Cinselliğin estetik anlatımı [Hüsrev ü Şîrîn, Hümâ vü Hümâyûn, Cemşîd ü Hurşîd]. Kebikeç, 13, 89-109. Erişim adresi: https://kebikecdergi.files.wordpress.com/2012/07/07_kutlar.pdf.
Kutlar Oğuz, F. S. (2017). Arpaemîni-zâde Mustafâ Sâmî Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0.
Kuzubaş, M. (2005). Nev’î-zâde Atâî’nin Nefhatü’l-ezhar mesnevisi. Samsun: Deniz Kültür Yay.
Onur, N. (1991). Hamdî, Yusuf u Züleyhâ. Ankara: Akçağ Yay.
Öztoprak, N. (2000). Refi-i Âmidî, Cân u Cânân. İstanbul: Türk Gençlik Vakfı Yay.
Öztürk, N. (2002). Zenân-nâme, Enderunlu Fâzıl (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Polat, F. (2003). Râmiz Mehmed Efendi Dîvânı (edisyon-kritik-metin-inceleme) (Yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Sürelli, B. (2007). XVIII. yüzyıl Osmanlı şiirinde değişim ve Sünbülzâde Vehbî’nin Şevk-Engîz’i (Yüksek lisans tezi). Bilkent Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Tarlan, A. N. (1970). Zatî Divânı (edisyon kritik ve transkripsiyon) gazeller kısmı (C.1-2). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Tatçı, M. (1991). Yunus Emre Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
Tekin, Ş. (2005). Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lugâti’t-türk, S. Erdi-S. Tuğba Yurtsever (Haz.). İstanbul: Kabalcı Yay.
Timurtaş, F. K. (1963). Şeyhî ve Hüsrev ü Şîrîn’i (inceleme-metin). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Turan, L. (2008). Yenişehirli Avnî Bey’in Mir’at-ı Cünûn’u. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 3 (2), s. 680-736. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.318.
Usluer, F. (2007). Aşk mesnevilerinde cinsellik mazmunları. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2 (4), s. 795-822. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.208.
Ünver, N. (2020). Gelibolulu Sürûrî Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/73951,gelibolulu-sururi-divanipdf.pdf?0.
Üst, S. (2020). Edirneli Nazmî Dîvânı. Edirne: Trakya Üniversitesi Yay.
Yelten, M. (2017). Nev’î-zâde Atâyî, Sohbetü’l-ebkâr. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55751,sohbetul-ebkarpdf.pdf?0.
Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0.
Yerlikaya, A. (2014). Nev’î-zâde Atâyî’nin üç mesnevisinde cinsel söylemler ve iktidar ilişkileri (Yüksek lisans tezi). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Yılmaz, K. (2017). İbrahim Tırsî ve Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55911,ibrahim-tirsi-ve-divanipdf.pdf?0.
Yazar, İ. (2012). Kânî Dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55833,3-kani-divanipdf.pdf?0.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.