Zâtî’nin Şiirlerinde Denize ve Denizciliğe Ait Terimler / Terms Related to the Sea and Maritime in Zâtî’s Poems

Öz

Denizler, tarihin hemen her döneminde medeniyetleri birbirine yaklaştıran, kültür alışverişlerini sağlayan sosyal, ekonomik ve teknik alanlarda meydana gelen gelişmeleri yaygınlaştıran, siyasi ilişkileri düzenleyen bir unsur olmuştur.

Vatanda güvende olmak için denizde güçlü olmak gerektiğini anlayan uluslar denizciliğe önem vermişler, cihan devleti olma yolunda önemli avantajlar sağlamışlar, kurdukları devletler de daha uzun ömürlü olmuştur. Denizci devlet olabilmenin en önemli unsuru olan coğrafi konum ise 1071’den itibaren Anadolu üzerinde yaşayanlara denizci devlet olma imkânını sağlamıştır. XI. yüzyılda Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde atılan Türk denizciliğinin temelleri onun tarih sahnesinden çekilmesinin ardından Anadolu Selçuklu Sultanlarından bilhassa I. Alaeddin Keykubat zamanında parlak dönemini yaşamıştı. XIII. yüzyılın ikinci yarısından sonra 1308’lerde yıkılan Anadolu Selçuklu Devleti’nin ardından Aydınoğlu Umur Bey’in Çaka Bey’den iki yüz yıl sonra Türk denizciliğini Ege sahillerinde yeniden başlatması yeni bir dönüm noktası olmuştur.

Kara devleti görünümünde temeli atılan Osmanlı Devleti ise zamanla denize dönük bir politika izlemeye mecbur olmuş, Ege Denizi, Karadeniz ve Akdeniz sahillerindeki memleketler alındıkça donanma ve deniz gücüne ihtiyaç artmıştı. Bulunduğu mevki bakımından hem kara hem de deniz devleti olma özelliği gösteren Karesi Beyliği’nin 1360 tarihinde Orhan Bey tarafından Osmanlı topraklarına katılmasıyla Rumeli’ye geçiş mümkün olmuş, Osmanlı donanmasının temelini de Karesi Beyliği oluşturmuştur.

Çalışmamız denizcilikteki ileri seviyesi ile Osmanlı bahriye teşkilatı için bir kaynak ve örnek teşkil eden Karesi Beyliği’nin aynı zamanda kültürel mirası olan deniz ve denizciliğe ait ifade ve terimlerin bir Karesi şairi olan ve üstat olarak kabul edilen Zâtî tarafından Divan’ında nasıl kullanıldğını ortaya koymayı amaçlamaktadır.