E-postama gönder Sümerbank Ereğli Pamuklu Dokuma Fabrikası (1934-1997) / Sümerbank Ereğli Cotton Weaving Mill (1934-1997)
Öz
Türkiye 1929 Dünya İktisadi Buhranından sonra planlı ekonomiye geçmiş ve bu plan çerçevesinde birçok fabrika kurmuştur. Sümerbank Ereğli Bez Fabrikası da Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı çerçevesinde kurulması kararlaştırılmış ve 20 Ekim 1934’de temeli atılan fabrikalardan bir tanesidir. Diğer pamuklu dokuma fabrikalarına göre daha ince dokuma üretmesi öngörülmüştür. Plan ve projeleri Sümerbank Fen Heyeti tarafından hazırlanan Fabrika bu yönüyle Türk mühendislerinin bir eseri olma özelliğini taşımaktadır. Kazan ve elektrik tesisatı dışındaki tüm makine aksamı Almanya’dan temin edilerek monte edilmiştir. İnşaat ve montaj işleri 1936 yaz sonuna doğru bitmiş, deneme çalışmalarının ardından 4 Nisan 1937’de açılışı yapılarak üretime başlamıştır. Fabrika, da, diğer Kamu İktisadi Teşekkülleri gibi en parlak dönemini 1950’li yıllarda yaşamıştır. 1987 yılında özelleştirme kapsamına alınmış 1997 yılında da Albayrak Tekstil tarafından satın alınmış ve adı Albayrak Tekstil olarak değiştirilmiştir.
Sümerbank Ereğli Pamuklu Dokuma Fabrikası, ilçenin nüfusunun artması ve şehrin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Fabrika, sosyal tesisleri, okulu ve lojmanları ile çevresi için sosyal ve kültürel değişimin öncülüğünü yapmıştır. Memur ve işçi konutlarını içindeki yeşil alanlar ise, Ereğli ve çevresi için önemli bir kentsel peyzaj örneği olmuştur. Yapılış amacı, ekonomik ve sosyal işlevi, Türkiye Cumhuriyeti'nin ulus- devlet oluşturma çabalarıyla doğrudan ilgilidir. Bundan dolayı tesis, sadece Ereğli merkezli değil, o dönemde oluşturulmaya çalışılan modern Türkiye hakkında genel bilgi vermesi bakımından da önem taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
TBMM Zabıt Ceridesi, (1933), Devre 4, C. 15, 18. 05. 1933, Ankara, TBMM Matbaası
TBMM Zabıt Ceridesi, (1934), Devre 4, C. 22, İçtima.3, Ankara, TBMM Matbaası
TBMM Zabıt Ceridesi, (1937), Devre 5, C. 18, 28. 5. 1937, Ankara, TBMM Matbaası
Alageyik, Ö. (1951, Şubat). “Sümerbank Ereğli Pamuklu Sanayi Müessesesi”, Mensucat Meslek Dergisi, C. 4, S. 2, 55- 56.
Altan, M. Ş. (1940). Konya’nın İktisadi Bünyesine Bir Bakış, İstanbul, Hüsnütabiat Basımevi.
Apak, K., Cevdet A., Mehmet A. (1952). Türkiye’de Devlet Sanayi ve Maadin İşletmeleri, İzmit, Selüloz Basımevi.
Atay, F. R. (1934, 2 Birinci teşrin). “Yolumuz”, Hâkimiyet-i Milliye.
Ayın Tarihi. (1934, Ağustos). S. 9.
Baltacıoğlu, A. (1976, Aralık). “ Ereğli Pamuklu Sanayii Müessesesi”, Sümerbank, C. 15, S. 174, 10.
“ Başvekil Ereğli’de Memleketin Ökonomik (Ekonomik) Varlığını Anlattı”, Milliyet, 21 Teşrinisani 1934.
Bilge, S. (1992). Güç Komşuluk, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Cemal, N. (1935). “ Fabrika İnşaatında Erazi (Arazi) Seçimi”, ARKİTEKT, (Aylık Yapı Sanatı, Şehircilik ve Dekoratif Sanatlar Dergisi), S. 3, İstanbul, 85- 86.
“Dokuma Fabrikamız Açıldı”, Ekekon, 9 Nisan 1937.
Eldeş, I. Y.(2019). Sümerbank Fabrikalarının Dönüşümü (1935- 2019), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, , İstanbul.
Endüstri, (1936, Eylül). Yıl 22, S. 1.
Eren, A. A. (2019). Birinci Sanayi Planı Kapsamında Kurulan Sümerbank Dokuma Fabrikalarında Sosyal ve Kültürel Uygulamalar (1935-1950), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
“ Ereğli Bez Fabrikası Tüccarlardan Büyük Bir Sipariş Aldı”, Ulus, 26 Mayıs 1937.
“ Ereğli Bez Fabrikası”, Cumhuriyet, 8 İkinci teşrin 1937.
“ Ereğli- Konya”, Modern Türkiye, Kasım 1958, 22.
“ Ereğli Mensucat Fabrikasında Mesut Bir Gün”, Hür Bilek, 18 Aralık 1948.
“ Ereğli Pamuklu Sanayi Müessesesi: Sümerbank”, İstanbul Sergisi, S. 22, 22 Ekim 1949.
Ereğli 30. Yıl- Sümerbank Ereğli Pamuklu Sanayii Müessesesi, Ankara 1967, s. yok.
Ertan, T. F. (2011). “İsmet İnönü’nün Rusya Gezisi”, Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk- Rus İlişkileri” I. Çalıştay Bildirileri, 14- 15 Mayıs 2010, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
“ Fabrika Ereğli’ye Yeni Bir Manzara ve Yeni Bir Hayat Getirdi”, Ekekon, 8 İkinci teşrin 1937.
İnönü, İ.(2003). Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler, (1933- 1938), Haz. İlhan K. Turan, Ankara, TBMM Kültür Sanat yayınları.
İsmet İnönü’nün Hatıraları, (2009). C. 2, Haz., Sabahattin Selek, Ankara, Bilgi Yayınevi.
Glasneck, J. (1976). Kemal Atatürk ve Çağdaş Türkiye, Çev. Arif Gelen, Ankara, Onur Yayınevi.
Gönlübol, M. & Cem S.(1968). Olaylarla Türk Dış Politikası 1919- 1965, Ankara, AÜSBF Yayını.
Gunce, E. , (1967). Early Planning Experiences in Turkey”, Planning In Turkey (selected Papers), (Ed. S. İlkin- E. İnanç), Ankara: ODTU Faculty of Administrative Seciences, Pablication No. 9, 117- 132.
“ Kayseri Kombinası Büyük Törenle Açıldı”, Uyanış- Servetifünun, C. 78, S. 14, No. 2040/355, 26 Eylül 1935, 276- 277.
Konya Halkevi Aylık Kültür Dergisi, S. 95- 96, Eylül- Ekim 1946, Konya.
Köseleci, H.(1936, 25 İkinci teşrin). “ Ereğli Bez Fabrikası”, Yeni Ses.
Kuruç, B. (1993). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, No. 580, C. 2.
Kutay, C. (1937. 10 Nisan). “ Ereğli kombinasında kumaş dokuyan iki kız Sabriye Akgün ve Afife Şen”, Ulus.
L’ılustrastion de L’orient Konya Özel Sayısı, No. 23, 24, 35, Nisan, Mayıs, Haziran, İstanbul 1950, (48- 49).
Mensucat Meslek Dergisi, C. IV. S. 2, Şubat 1951.
Merkur, A.(1936, 16 İkici teşrin). “ Ereğli Bez Fabrikası”, Cumhuriyet.
Nurol, B. (2015). “ Kayıp Sınıfın Peşinde”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 70, No. 3, Ankara, 541- 570.
Orloff, (1932, 22 Eylül). Pamuklu Sanayii Hakkında İktisadi Rapor, 22 Eylül 1932 tarihli rapor.
Özeken, A. A. (1942, Nisan, Temmuz). “ Sanayi Tesis Yerleri Problemi ve Türkiye’nin Sınai Kalkınmasında Tesis Yeri Davası”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 3, S. 3- 4, 345– 375
“Pamuklu İstiklali İçin”, Hâkimiyeti Milliye, 7 İkinci teşrin 1934.
Polatoğlu, M. G. (2020). Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İlk Planlı Dönem Sanayileşme Faaliyetleri (1934– 1938). Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Semiz, Y. (2009). “ Cumhuriyet Döneminde Konya’da Sanayii”, Konya Kitabı XII., Konya, Konya Ticaret Odası Yayını, 77- 99.
Semiz, Y. & Toplu, G. (2019, Nisan). “ Cumhuriyet Döneminde Devlet tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası, SUTAD, (45): 29- 59
Sümerbank 1933 Senesi İdare Meclisi Raporu, 9 Kânunusani 1934.
Sümer Bank Üç Aylık Bülten, S. 3, Temmuz- Eylül 1935.
Sümerbank 1937 Senesi İdare Meclisi Raporu, Ankara 1938.
Sümerbank Birleşik Pamuk İpliği ve Dokuma Fabrikaları Müessesesi Ereğli Bez Fabrikası Dâhili Talimatname, (1939), İstanbul, Çituri Biraderler Basımevi.
Sümerbank X. Yıl, (11. 7. 1933- 11. 7. 1943),(1943). İstanbul, Cumhuriyet Matbaası.
“ Sümerbank Amele Evleri ve Mahalleleri”, Arkitekt, (Aylık Yapı Sanatı, Şehircilik ve Dekoratif Sanatlar Dergisi),(1944). İstanbul, S. 1- 2, (S. 145- 146), 9- 10.
Sümerbank 1947 Senesi İdare Meclisi Raporu, (1948). Ankara.
Sümerbank Ereğli Bez Fabrikası, Otuzuncu Yıl, (1967). Ankara, Ereğli Sümerbank Yayını.
Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, (1969, Aralık).S. X.
“ Sümerbank Ereğli Pamuklu Sanayi Müessesesi İle TSE Marka Sözleşmesi İmzaladı”, Standart Ekonomik ve Teknik Dergi, (1974, Mart).S. 147, 5.
Talu, E. E. (1937, 9 Nisan), “Karabük’te ve Ereğli’de Neler Gördüm?”, Son Posta.
Tekeli, İ. & Salim İ. (1982). Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayını.
Tokgöz, E. (2001). “ Atatürk Dönemi İktisat Politikaları”, Atatürk'ten Günümüze Türkiye Ekonomisi, Ed. Bahaeddin Yediyıldız, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü yayını, 18- 36.
Zafer, T. (1988). Sümerbank, İstanbul, Creative Yayıncılık, 1988.
Vandov, D. (2014). Atatürk Dönemi Türk- Sovyet İlişkileri, İstanbul, Kaynak Yayınları.
Yalçınkaya, E. (1943). Konya, İktisadi ve Turistik, Konya, Yeni Kitap Basımevi.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.