İkinci Dünya Savaşı’nın Gölgesinde Türkiye’de Eğitim ve Öğretim / Education in Turkey in the Shadow of the Second World War

Öz

Cumhuriyetle birlikte yeni Türk devletinin önündeki en büyük meselelerden birisi eğitim ve öğretim işleriydi. Çünkü bu dönemde eğitim bakımından Türk toplumu doğuya göre ileri fakat batının oldukça gerisindeydi. Bu bilinçle Cumhuriyetin ilanından itibaren gerek eğitim ve öğretimin yapılanması gerekse yaygınlaştırılması için önemli adımlar atıldı. Esasen “maarif davası” olarak görülen eğitim ve öğretim işleri planlama ve yatırım olarak İkinci Dünya Savaşı yıllarında büyük bir ivme kazandığı bilinmektedir. İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinin askerî, siyasi, diplomatik, ekonomik ve sosyal yapısı farklı disiplinlerin çalışma konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna karşın çerçevesi İkinci Dünya Savaşı olarak belirlenmiş eğitim ve öğretim faaliyetleri ile ilgili bilimsel çalışma sınırlıdır. Savaşın özellikle ekonomik bakımdan olumsuz etkilerinin dönemin bütün bakanlık bütçelerine yansıdığı rahatlıkla görülür. Savaş öncesinde Türkiye’de eğitim ve öğretim bakımından planlı ve köklü adımlar atıldığı düşünüldüğünde savaşın bu olumsuz etkilerinin genel bütçeye nasıl yansıdığı, ne şekilde tedbirler alındığı, eğitim ve öğretim yatırımlarının savaş öncesine göre gelişimi ve değişimi gibi sorulara cevaplar önem arz etmektedir. Çalışmaya bu düşünceden hareket edilerek başlandı ve dönemin hükûmet raporları, meclis tutanakları ve arşiv belgeleri ışığında Türkiye’nin savaş yıllarındaki eğitim ve öğretim faaliyetleri, dönemin öğretim kademesi esas alınarak bir çerçeveye oturtuldu.