Osmanlı Hukukunun Temelleri ve Tanzimat Dönemindeki Hukuksal Yeniliklerin Sosyo-Politik Dinamikleri

Öz

Teorik olarak ondokuzuncu yüzyıla kadar Osmanlı devlet ve toplum yapılanmasında dinsel
kuralların belirleyiciliğinden söz etmek mümkünse de, gerçekte bu kurallar din dışı toplumsal
dinamiklere dayanan ilkeler aracılığıyla işlerlik kazanmışlardır. Hatta yönetim ve örgüt gibi
kamusal nitelikli alanlarda toplumsal geleneği yansıtan örfi kurallar daha belirleyici olmuşlardır.
Onyedinci ve onsekizinci yüzyıllarda Avrupa’da meydana gelen ve bütün dünyayı etkileyen
sosyo-ekonomik ve sosyo-politik gelişmelerin baskısını Osmanlı ondokuzuncu yüzyılda
yoğun olarak hissetmiş ve kurumsal modernleşme çabalarıyla baskılara cevap vermeye çalışmıştır.
Kurumsal modernleşme çabalarının hukuksal boyutu, dünyadaki gelişmelere koşut ve
bu gelişmelerin gereklerini karşılayacak modern bir hukuk sisteminin oluşturulmasını kapsamış
ve bu süreç hukuksal alanda dinsel kuralların belirleyiciliğinin kısıtlanmasını beraberinde
getirmiştir. Bu hukuksal sekülerleşme süreci zamanla geleneksel yaklaşımı dönüştürerek akıl
ve birey eksenli modern bir hukuk anlayışının gelişimine katkı sağlamıştır. Bu bağlamda, makalede
ele alınan Tanzimat dönemindeki hukuksal düzenlemeler Osmanlı-Türk tarihinde bir
dönüm noktasını oluşturmaktadır