Memluk Devletinin Siyasi ve Kültür Hayatında Rol Alan Moğol Asıllı Bir Aile (Şâhin eş-Şeyhî ve Ailesi)

Öz

Memluk tarihinde sıklıkla karşımıza çıkan Evladu’n-nas tabiri, Memluk askeri sistemi içerisinde
yer alan Memluklerin çocuklarına verilen bir isimdir. Bunlar aslen Memluk olmadıkları
ve hür olarak doğdukları için askeri teşkilat içerisinde yer alamamakta ve bir Memlukun haiz
olduğu güç ve yetkiden mahrum kalmaktaydılar. Memluk sultanları tarafından bir bakıma
devlet himayesi altına alınan evladu’n-nas, küçük yaşlarından itibaren iyi bir eğitim almakta
ve mükemmel bir şekilde yetiştirilmekteydiler. Bunun sonucu olarak da evladu’n-nas arasından
Memluk devletinin idari ve kültür hayatına yön veren pek çok önemli şahsiyet çıkmıştır.
Memluk emiri Şâhin ve ailesi bu konuya iyi bir örnek teşkil etmektedir. Memluk emiri Şâhin
eş-Şeyhî ve ailesi Altınorda Moğollarına mensuptur. Ailede bilinen ilk şahsiyet emîr Şâhin eşŞeyhî
olup, Memluk olarak Mısır’a intikal etmiş ve kısa zamanda temayüz ederek emirlik rütbesine
kadar yükselmiştir. Ailenin ikinci neslini oluşturan Şâhin’in oğlu Halil idarî ve ilmî
alanlarda faaliyet göstermiştir. Halil b. Şâhin, özellikle tarih alanında kaleme aldığı, Zübdetü
Keşfü’l-Memalik adlı eseri ile Memluk devletinin teşkilat tarihi hakkında bize detaylı bilgiler
verir. Ailenin üçüncü neslini oluşturan torun Abdu’l-Bâsıt el- Hanefi ise dedesi ve babasının
aksine idarecilik alanında görev almamış sadece ilmî alanda faaliyet göstermiştir. Abdu’l-
Basıt’ta tıpkı babası gibi, tarih alanında kaleme aldığı gerek Neylü’l-Emel fi Zeyli’d-Düvel,
gerekse er-Ravdu’l-Bâsım fî Havadis el-Umr ve’t-Terâcîm adlı eserleri ile Burci Memlukleri
devri için bir başvuru kaynağıdır.