Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Yol Vergisi (1866-1921)

Öz

Tarih boyunca muhtelif devletler tarafından, kamu görevlerini yerine getirmek için, vatandaşlardan
çeşitli isimler altında vergi toplanmıştır. Vatandaşlardan vergi toplama işi, tarihi Türk
Devletleri’nde de görülmektedir. Osmanlı Devleti’nde de halktan iki çeşit vergi alınmakta idi.
Bunlardan biri kaynağını İslam Dini’nden alan şer’i vergi, diğeri de örfi vergidir. Ancak Tanzimat’ın
ilan edilmesinden sonra, Türk mali sisteminde reform çalışmaları başlamış ve buna
bağlı olarak da vergi çeşitliliği artmıştır. Bu dönemde kabul edilen vergilerden birisi de yol
vergisidir. Osmanlı Devleti’nin son yıllarında kabul edilen yol vergisi, Cumhuriyet Dönemi’nde
de varlığını sürdürmüştür. Yol vergisi, vergi mükellefleri tarafından bedenen veya
nakden yerine getirilen bir yükümlülüktür. Yol vergisi, vatandaşların gelir düzeyine bakılmaksızın,
her vatandaştan eşit miktarda alınmıştır. Yol vergisinin bu özelliği, verginin tahsil
edilmesinde önemli problemlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bunun için bazı yıllarda tahakkuk
eden yol vergisi miktarı ile tahsil edilen yol vergisi miktarı arasında önemli farklar
meydana gelmiştir. Ayrıca yol vergisi mükellefleri bazı zamanlarda bu vergiyi ödememek için
muhtelif sebepler ileriye sürmüşlerdir. 1910’lu yıllarda yol vergisi gelirlerinin belediyelere
bırakılması da gündeme gelmiştir. Bunun yanında Osmanlı Dönemi’nde yol vergisi yerli vatandaşlardan
alındığı gibi, Osmanlı memleketinde belli bir süre ikamet eden yabancı devlet
vatandaşlarından da tahsil edilmiştir. Ayrıca bu uygulamaya Cumhuriyet Dönemi’nde de
devam edilmiştir.