Mehekkü'l-İlim Ve'l-Ulemâ İsimli Eserde Birleşik Fiiller

Öz

Klasik Osmanlı Türkçesi dönemi eseri olan Mehekkü’l-İlim ve’l-Ulemâ’nın müellifi veya
mütercimi belli değildir. Eser, dudak uyumu sürecinin gelişimini göstermesi açısından
önemlidir. Bu makalede Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde yazılan Mehekkü’l-İlim ve’l-
Ulemâ isimli eserde geçen birleşik fiiller değerlendirilerek bu alandaki çalışmalara katkıda bulunmak
amaçlanmıştır. Birleşik fiil, bir isim ile bir yardımcı fiilin veya iki ayrı fiil şeklinin
yahut da isim soylu bir veya birden fazla kelime ile bir esas fiilin birleşmesinden oluşan ve tek
bir kavrama karşılık olan fiil türüdür. Türkçede yabancı kökenli isimleri fiilleştirmede birleşik
fiil kalıbından yaygın bir şekilde yararlanılmaktadır. İncelediğimiz eserde de birinci unsuru
isim olan birleşik fiillerde, isim unsuru genellikle yabancı kökenlidir. Bu tür birleşiklerde isim
unsuru olarak az sayıda Türkçe kökenli kelime kullanılmıştır. Bu makalede, incelememiz metne
dayalı bir çalışma olduğu için, birleşik fiillerle ilgili farklı tasniflere ayrıntılı olarak yer verilmemiştir.
Metinde geçen birleşik fiiller “asıl yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiiller, bir yanı
sıfat-fiil bir yanı yardımcı fiil olan birleşik fiiller: karmaşık fiiller, bir yanı isim bir yanı esas fiil
olan birleşik fiiller, bir yanı zarf-fiil bir yanı fiil olan birleşik fiiller: tasvir fiilleri” şeklinde dört
grupta ele alınarak incelenmiştir.