AFGANİSTANLI ÖZBEK ŞAİRLERİNDE FUZULİ ETKİSİ

Öz

16. yüzyılda Bağdad’da yaşamış olan Fuzuli; sadece Osmanlı sahasında değil, Balkanlardan Hindistan’a kadar uzanan coğrafyada meşhur olmuş bir şairdir. Onun şöhreti kendi zamanından günümüze kadar ulaşmıştır. Türkiye’de yayınlanmış birçok kaynakta Fuzuli’nin Türkistan sahasındaki etkisinden genel ifadelerle bahsedilmiştir. Şairin Özbek edebiyatı üzerindeki etkisini de kısmen inceleyen bazı çalışmalar olmuştur. Ancak Afganistan Özbek edebiyatına etkisini ve Fuzuli’nin bu bölgedeki nüfuzunu ele alan çalışmaya rastlanmamıştır. Fuzuli, Afganistan Özbekleri arasında bu bölgenin meşhur şairlerinden biri olarak kabul edilmiş ve adı o şairlerle birlikte zikredilmiştir.

Bu çalışmada, günümüzdeki Afganistanlı Özbek şairlerinin Fuzuli’nin gazellerine yazdığı nazireler ve tahmislerden örnekler verilmiştir. Ayrıca Fuzuli’nin,  Nevai gazellerine yazdığı nazirelerin bazılarını, bölge şairlerinin Nevai’nin gazellerinden daha çok benimsedikleri ve kendi şiirlerine de nazire kaynağı olarak kullanıldığı gösterilmiştir. Yine bu çalışmada, Türk Dilinin lehçeleri arasındaki anlaşılırlığa şekil bilgisinin fazla engel olmadığı, şekil bilgisindeki farklılıkların söz varlığı ve söz dizimindeki ortaklıkların yüksekliği ile aşılabildiği Fuzuli örneği üzerinden ifade edilmiştir.