İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ’NİN ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM YAPISI İÇİNDE KULÜPLERİN YERİ

Öz

ÖZET

Türk siyasal hayatında önemli bir yer tutan İttihat ve Terakki Cemiyeti/Fırkası’nın (İTC) çeşitli yönleri hakkında çok sayıda bilimsel ve akademik çalışmalar yapılmıştır. Bunların çoğu İT’nin kuruluşu, kurucularının hayatı, 2. Meşrutiyet ilanında örgütün rolü, örgütün yönetim kadrosu ve yönetilme şekli…gibi hususlarda yoğunlaşmaktadır. İT’nin örgütsel yapısı ve özellikleri ile ilgili olarak yapılan çalışmalar da bulunmaktadır. Ancak İT’nin toplumla temas kurmasında önemli bir ayağı olan ve bugünkü ifade ile yan kuruluş diyebileceğimiz kulüplerin yeri ve önemi ile ilgili pek fazla çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle bu çalışma özgünlük taşımaktadır.

Çalışmada öncelikle İT’nin kuruluşu, amaçları, örgütlenme ve yönetim yapısı hakkında tanıtıcı bilgiler verilmektedir. Ardından bu yapı içinde İT’nin 1909, 1911 ve 1913 Tüzükleri incelenerek kulüplerin nasıl düzenlendiği ele alınmaktadır. Karşılaştırmalı olarak incelenen tüzüklere, hatıralara ve diğer kaynaklar ışığında temelde siyasal bir örgüt olan İT’nin kulüplerinin yapılanması, çalışmaları, amaçları ve siyasal etkileri ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Çalışmada İT Kulüplerinin, 1932’den itibaren tek partili dönemde CHP’nin yan kuruluşu olarak etkinlik gösteren Halkevlerine benzerliğine dikkat çekilmektedir.