AZERBAYCAN’DA OKUTULAN ATA YURDU DERS KİTABINDA AZERBAYCAN ULUSAL KİMLİĞİNİN TEMSİLİ / REPRESENTATION OF AZERBAIJAN NATIONAL IDENTITY IN THE TEXTBOOK OF FATHERLAND USED IN AZERBAIJAN

Öz

Öz

                Azerbaycan ulusal kimliği Azerbaycan’ın yer aldığı coğrafi konumun ve Azerbaycan halkının özellikle son 200 yıllık tarihsel süreçte geçirdiği aşamaların yarattığı özel koşullar altında biçimlenerek özgün bir kimlik halini almıştır. Bu araştırmanın amacı Azerbaycan’da genel eğitim okullarının 5. sınıflarında okutulan bir tarih dersi olan Ata Yurdu ders kitabından yola çıkarak çağdaş Azerbaycan ulusal kimliğinin temel unsurlarını ortaya koymaktır. Araştırmada “genel tarama modeli” ve “doküman incelemesi” yöntemlerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda Azerbaycan anayasasına uygun olarak “Azerbaycanlılığın” bir kapsayıcı üst kimlik olarak kabul edilmekle birlikte “Türklüğün” ulusal kimliğin en temel unsuru olarak görüldüğü,  “Azerbaycan vatanı” kavramının Kuzey,  Güney ve Batı Azerbaycan topraklarını kapsayan  “tarihsel Büyük Azerbaycan” anlaşılacak şekilde geniş anlamda kullanıldığı, mezhep farklılıklarının ulusal kimliğin belirleyici bir unsuru olarak görülmediği anlaşılmıştır. Araştırma sonucunda ayrıca Ermeniler, Çarlık yönetimi ve SSCB yönetiminin Azerbaycan ulusal kimliğinde “düşman öteki” konumunda oldukları, ders kitabında M. Emin Resulzade’nin tarihsel rolü ile Ebulfez Elçibey’in Azerbaycan’ın bağımsızlık sürecinde oynadığı rolün önemsiz gösterilmeye çalışıldığı,  buna karşılık Haydar Aliyev’in tartışmasız bir şekilde yeni Azerbaycan devletinin kurucusu olarak sunulduğu anlaşılmaktadır. Azerbaycan ulusal kimliğinde kadının toplum içindeki etkin konumu,  sanata, edebiyata ve bilime verilen önem ile isyan (kaçak) geleneği de önemli yer tutmaktadır.