XVI. YÜZYILDA KONYA ŞEHİR EKONOMİSİ / URBAN ECONOMY OF KONYA IN XVIth CENTURY

Öz

Türkiye Selçuklularının ve Karamanlıların başkenti olan Konya XV. yüzyılın ortalarına doğru şiddetlenmeye başlayan Osmanlı-Karaman mücadelelerinden büyük ölçüde etkilenmiş, bir yandan nüfus kaybına, bir yandan da tahribata uğramış, bünyesindeki pek çok vakıf eser harap hale gelmiştir. Bölgede, Osmanlı egemenliğinin tesis edilmesiyle birlikte siyasi belirsizlik yerini istikrara bırakmış, idari yapılanma içinde Karaman eyaletinin merkezi kabul edilmiş, başına atanan şehzadeler ve paşalar üzerinden merkezi yönetime eklemlenmiştir. Üzerinde konumlandığı Anadolu’nun en işlek yol güzergâhlarından biri olan sağ kol ile doğu-batı eksenindeki ticaret ve hac kervanlarının uğrak yeri olmuş, böylelikle Osmanlı gibi büyük bir organizasyonun merkezinde yer alarak, siyasi ve ticari etkinliğini arttırabilmiştir. Öyle ki çok sayıda pazar, iş hanı ve çarşıların içinde onlarca farklı meslek kollarının icra edildiği bir şehir hüviyetine bürünmüştür. Bu durum şehirde üretilen malların ve hizmetlerin vergilendirilmesiyle ortaya çıkan toplam vergi gelirlerine de sirayet etmiştir. Ne var ki vergi geliri miktarı yüzyılın başları ile sonları arasında yükselme yerine düşme eğilimi göstermiş, bu da vergi kalem ve ünitelerinin tahrirlere yazım biçiminin farklılığının yanında, şehirdeki sosyal ve ekonomik faaliyetlerin daralma gösterdiği şeklinde yorumlanabilecek bir tavır almıştır. Vergi gelirleri kendi içinde sanayi, hizmet ve tarım sektörü olmak üzere üç gruba ayrıldığında, hizmet sektörünün Konya şehir ekonomisinde başı çektiği anlaşılmaktadır. Şehirlerde hâkim faaliyet alanının sanayi ve hizmet sektörü olması beklenmekle birlikte özelde Karaman eyaleti, genelde Osmanlı şehirlerinde tarım sektörü de görülebilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı şehirleri, Karaman eyaleti, Vergi, Çarşı, Pazar, Mukataa

ECONOMY OF KONYA CITY IN XVI. CENTURY

Konya, the capital city of Seljuk Sultanate of Rûm and Karamanids, had higly affected the Ottoman - Karamanids struggle which just started to intensify towards the middle of XV. century. So, the city demolished and lost of population in the meantime many foundations fell into disrepair. In region, with the establishment of Ottoman rule, political uncertainty turned into stability and Konya accepted the center of Karaman province which was articulated to the central government by princes (sehzade) generals (pasha) appointed in administrative structure. Konya, with the right branch which was one of the busiest road route of Anatolia situated on, had been frequented place because of trade and haj caravans in east-west direction, thus it could increased its adminisrative and economic activities by taking part in the center of large organization in Ottoman Empire. So, it had assumed the city which was carried out many different occupational guilds in numerous commercial complex (iş hanı), bazaar and markets. This situation seen in also total tax revenue resulting with the taxation on manufactured goods and service in city. But, amount of tax revenue, instead of increase, tended to decrease at the end of century so besides the differences of writing styles of tax items and units in the tahrirs (tax registers), it has taken an attitude which could be interpreted as the contraction of social and economic activities of the city. When tax revenues are divided into three groups such industry, service and agriculture, it is clearly understood that service sector headed in the economy of Konya city. Although it is expected that the dominant activity area in cities is the industry and service sector, the agricultural sector also can be seen in the Ottoman cities in general and Karaman province in particular.

Keywords: Ottoman cities, Karaman province, Tax, Market, Bazaar, Muqâtaa