SELÇUKLULARDA AV MERASİMLERİ VE EMİR-İ / ŞİKARLAR HUNTING CEREMONIES OF SELJUKS AND CHIEF FALCONERS

Mehmet Ali HACIGÖKMEN

Öz


Avcılığın insanlık tarihi kadar eski bir geçmişi vardır. İnsanoğlu, önce ihtiyacını gidermek ve varlıklarını sürdürebilmek için tüfek kullanımına değin bir uğraş içinde olmuş ve birçok ritueller geliştirmiştir. Türklerin de yaşadıkları coğrafya nedeniyle avcılık yaşamlarının tam merkezinde olmuştur. Avladıkları hayvanların etleri ile ihtiyaçları gidermek ve kendi varlıklarını sürdürürken derilerinden çizme, kürklerinden giysi ve kalpak, boynuzlarından yay ve müzik aleti, kemiklerinden kayak aracı yapmışlar, ayrıca avı, savaşa hazırlanmanın en önemli tatbikatı olarak görmüşlerdir. Selçuklularda atalarının av kültünden hiç vazgeçmemişler, hem Büyük Selçuklu hem de Türkiye Selçuklu Sultanları şaşalı av törenleri düzenlemişler, toylar (ziyafetler) vermişlerdir. Sadece av işleri ile uğraşan Emir-i Şikar (bazdar) adı verilen emirler bulunmuş, Sultanın av törenlerinde kullanılacak kuşların eğitilmesi, kullanılmasına kadar av ile ile ilgili ne varsa onunla ilgilenmişlerdir. Bu çalışmada Türkiye Selçuklu Sultanlarının av törenlerini, av emirlerinin (emir-i şikar) görevlerinin ne olduğu anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler


Emir-i Şikar (Av Emiri), Şikarhane (Avhane), I. Alaeddin Keykubat, Avlak

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Ateş, Ahmet,” Bir Açıklama”, Belleten, XXX, Temmuz 1966, No. 119, Ankara 1966, s, 459-466.

Ankara Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-ı Kadime, Alaiyye Mufassal Tahrir Defteri, No: 172, vr. 44a

And, Metin, “XVI. Yüzyılda Av ve Avcılık”, Hayat Tarih Mecmuası, 1970/12, İstanbul, s. 17-21

Bayat, Fuzuli, “Sosyo-Ekonomik Bağlamlı Avdan Bozkır Eğlence Avlarına Geçiş”, Acta Turcica, 2009/I, s. 1-11

Baykara, Tuncer, Türk Kültürü, İstanbul 2005.

Berbercan, M. Turgut, “Türk Dili ve Kültürü Açısından Babur-nâme’de Avcılık” AÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi , 42, Erzurum 2010, s. 11-34

Bilge, Rifat, “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan. Baznameler” İ.Ü. Türkiyat Mecmuası, VIII/ 8 (1945), s. 169-182

Burslan, Kıvameddin, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, TTK yay., Ankara 1999.

Caferoğlu, Ahmet, “Türklerde Av Kültürü ve Müessesesi”, VII. Türk Tarih Kongresi -25-29 Eylül 1970- Kongreye Sunulan Bildiriler, I, Ankara 1972, s. 169-174

Çetın, Altan, “Yahya Kazvınî’nın Lubb Et-Tevârıh’inde Selçuklularla Alâkalı Bılgıler” Gazi Türkiyat Der., 2007/1s. 183-192.

Çoruhlu, Yaşar, “Türk Sanatında Av Sembolizmi”, Arkeoloji ve Sanat, Sa. 76, İstanbul 1997, s. 13-25

Devellioğlu, F., Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 2001.

Derleme Sözlüğü, VI, TDK yay, Ankara 1979.

Dohsson, Muraja, Moğol Tarihi, (çev. Mustafa Rahmi), Matbaa-i Amire, İstanbul 1340-1342.

Ebu'l-Hasan Sadrud-Din, Ahbaru’s- devletu’s-selçukiyye, (Çev. N. Lugal) Ankara 1999.

Ergin, Muharrem, Orhun Abideleri, İstanbul 1980.

---------------------, Dede Korkut Kitabı, I., Ankara, 1989.

.Eroz, M, Milli Kültürümüz ve Meselerimiz, İstanbul 1983.

Ergüzel, M. Mehdi, Kitab-ı Bâz-nâme-i Padişahi, Ankara 2009.

Eflaki, Menakıbu’l- Arifin,( çev. T.Yazıcı) II., İstanbul, 1989.

Esin, Emel, Türklerde Maddî Kültürün Oluşumu, İstanbul 2006.

Ercilasun, Ahmet Bican, Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I, Ankara 1992.

Erdem, Sargon, “Av”, DİA, IV, İstanbul 1991.

Ersan, Mehmet, “Türkiye Selçuklularında Devlet Erkanının Eğlence Hayatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XX/I, Temmuz 2006, s. 87-86.

Eravşar, O. “Az Bilinen Bir Selçuklu Köskü: Kızıl Köşk”, VI. Ortaçag ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu ( 8- 10 Nisan 2002 ) (ed. M. Denktaş, Y. Özbek, A.S. Aslan), Kayseri, 2002, s.365- 381.

Genç, Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı, Ankara1981.

Güven, Özbay, Türklerde Spor Kültürü, Ankara 1999.

Gönüllü, A. Rıza “Saçı Adetine Dair Notlar” Türk Folkloru Dergisi, 1986/89, s. 9-11.

İbn Bibi, El- Evâmirü’l- alaiyye fi’l-umuri’l- Alaiyye I, Tıpkı Basım, (nşr. A. Erzi- N.Lugal) Ankara 1957.

İbn Bibi, El- Evâmirü’l- Alaiyye fi’l-Umuri’l- Alaiyye (Selçuk-nâme), (trc. M. Öztürk), I, Kültür Bakanlığı yay. Ankara 1996.

İbn Kalânisî, Tarihu Dımaşk,(thk.Süheyl Zekar), II, Dımaşk, M.1983/H.1403. tsz.,s. 200.

İbn Hallikan, Vefeyatü’l A’yan,( thk. Muhyiddin Abdülhamid), IV, Kahire, 1948.

İlhan, Nadir -Mustafa Şenel, “Dîvânu Lugat’it Türk’e Göre Av, Avcılık ve Hayvancılıkla İlgili Kelimeler ve Kavram Alanlar” Turkish Studies, 3/1 Winter 2008, s. 259-277.

Işık, Ahmet “Avcı”, DİA, IV, ,İstanbul 1991, s. 113-115.

Kahraman, Atıf Osmanlı Devletinde Spor, Ankara, 1995.

Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1998.

------------------------ Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara 1956.

Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügati' t – Türk, I, ( çev. Besim Atalay) Ankara 2006.

Konyalı İ. H., Alaiyye, İstanbul 1946.

Köymen, M. A., Alp Arslan ve Zamanı, III, Ankara 2000.

Lindner, Kurt, Beiträge zu Vogelfang und Falknerei im Altertum, Berlin 1972.

Müler, Detlef, Studien zur mittelalterlichen arabischen Falknereiliteratur Berlin 1965.

Mevlana, Mesnevi 2 (Çev. Veled İzbudak) , I, İstanbul 1981.

------------, Fihi Mâfih 5 , (Çev. M. Anbarcıoglu), İstanbul 1990.

Nizamülmülk, “Siyaset-nâme, (çev. M. A. Köymen) Ankara 1999.

Otto-Dorn K., “Türkische Grabsteine mit Figurenreliefs” Ars Orientalis, III (1959), s. 63-76

Oral, M. Zeki, “Kubad abad Bulundu” Anıt Dergisi, X/1949, s. 23.

Önder, S. Yılmaz “Oğuz Resmi İle avlanma” Acta Turcica, Yıl:1, Sa. 1. Ocak 2009, s. 12-21.

Ölmez, Zühal, Şecere-i Terâkime, Ankara 1996.

Öncül, Kürsat, “Türk Kültüründe Av Ceza İlişkisi” Turkish Studies, Volume 4/3 Spring 2009, s. 1681-1688.

Öney, Gönül, “İran Selçukluları ile Mukayeseli olarak Anadolu Selçuklularında Atlı Avcı Sahneleri”, Anadolu (Anatolia), XI, Ankara 1967, s. 121-138

------------------, Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1978.

Pakalın M. Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1983.

Râvendî,, Râhatü’s-Sudûr ve Ayetü’s-Sürûr (çev. A.Ateş), Ankara. 1957.

Redford, S., Seljuk Garden And Pavilions Of Alanya, Turkey, BAR. International Series 893, Oxford 2000.

----------------, Anadolu Selçuklu Bahçeleri, İstanbul 2008.

Roux, J. P. Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul 1994.

Saraçoğlu, Hüseyin Akdeniz Bölgesi , İst, 1989.

Sevim, A. Biyografilerle Selçuklu Tarihi, İbnü'l-Adim Bugyetü't- Taleb fi Tarihi Ha1eb (Seçmeler), Ankara 1982.

Simbat, Başkumandan Vekayinamesi, (951-1334), (Çev. H. D. Andreasyan), İstanbul 1946.

Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri, Boy Teşkilatları, Destanları, Ankara 1980.

Sümer, F.- A. Sevim, İslâm Kaynaklanna Göre Malazgirt Meydan Savaşı, (Metinler ve çevirileri) Ankara 1971.

Süslü, Özden, Tasvirlere göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay. Ankara 1989

Şükürov, Qiyas, “Safevîlerde Av Geleneğinin Oluşumu ve I. Şah İsmail Dönemi Av Merasimleri” Acta Turcıca, (Ed. Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun) Yıl 1, Sa. 1, Ocak 2009, s. 56-71

Taneri, Aydın, Türk Devlet Geleneği, , Ankara 1997.

Tekindağ, Ş. “Karamanlılar”, İA, VI, İstanbul 1955, s. 316-330.

Turan, Osman, “"Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması", Belleten, IX/35, (Temmuz) 1945), s. 305-318

-----------------, “Keyhusrev II”, İA, VI, İstanbul 1977, s. 620-629

-----------------, “Türkiye Selçuklularında Toprak Hukuku”, Belleten, XII/47, s. 550-574

-----------------, Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti 8, İstanbul 1999.

-----------------, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1971.

-----------------,Türkiye Selçuklular’ı Hakkında Resmî Vesikalar, Ankara 1988.

Türkan, Kadriye, “Azeri Masallarında Av Kültü ve Av Anlayışı” Millî Folklor, 2008/ 80. S. 70-76

Türkmen, Mustafa Nuri “Osmanlıda Av Seferleri”, Acta Turcica , Yıl 1, Sayı 1, Ocak 2009.s. 22-32

Uzunçarşılı, İ. H. Kapıkulu Ocakları, I, Ankara 1988.

---------------------, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, Ankara 1984.

Uyumaz, E., Sultan I. Alâeddin Keykubad Devri, TTK yay. Ankara 2003.

Üçbaş, Kamil, Avcının Temel Eğitim Kitabı, Ankara 1999.

Yavaş, Alptekin, “Alanya-Çıplaklı Mahallesinde Bilinmeyen Bir Selçuklu Köşkü”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Dergisi, Sa. XII, İzmir 2003. s.155-162,

-------------------, “Anadolu Selçuklu Köşklerinin Plan Tipleri Üzerine Tespitler” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47, 1 (2007). 203-227

--------------------,“Kayseri-Argıncık Haydar Bey Köşkü”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 44, 2 (2004). 131-149

Yavuz, Ayşıl Tükel, “Antalya, Kemer’deki Selçuklu Köşkü” , Emin Bilgiç Hatıra Kitabı, Yay.Haz. Oktay Aslanapa-Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul, 2000, s. 279-289.

Yazıcızâde Ali, Tevarih-i Âl-i Selçuk, (haz. A. Bakır), İstanbul 2009.

Yetkin, Ş., Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul Üniversitesi Matbaası, İstanbul 1973.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.