AK TOPRAKLARDA BİR KIRIM YERLEŞİMİ: AKSARAY/HAMİDİYE GEÇİŞ DÖNEMLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME / A CRIMEAN SETTLEMENT IN WHITE SOILS: A RESEARCH ON AKSARAY HAMIDIYE TRANSITION PERIODS

Yağmur DERİN, Onur Alp KAYABAŞI

Öz


1783’te Kırım’ın Rusya tarafından işgal edilişinin akabinde zoraki Hristiyanlığa döndürme ve asimilasyon çabaları gibi konularda birçok baskıya maruz kalan Kırım Tatarları, yurtlarından göç etmek zorunda kalmış, kafileler halinde Ak Topraklar olarak gördükleri Osmanlı Devleti’ne sığınmışlardır. Ağırlıklı olarak Eskişehir, Ankara, Konya’ya göçler yaşanmasının yanı sıra göç eden kafilelerden bir kısmı araştırmanın merkezini teşkil eden, Aksaray’a 12 km mesafede bulunup Hamidiye olarak adlandırılan sahaya yerleştirilmişlerdir. Bölgenin coğrafi yapısı tarım olarak verimsiz bir toprak yapısına sahip olsa da hayvancılıkla uğraşmak için elverişli olması bölgeye yerleştirilen insanların hayatlarını sürdürmesine imkân sağlamıştır. Araştırmada ise bu sahada varlıklarını devam ettiren Kırım Tatarlarının kültürü incelenmiş, özellikle geçiş dönemleri uygulamaları temel alınarak belirtilen dönemlerde uygulanan pratikler tespit edilmiş, bu pratiklerdeki mitolojik unsurlar belirlenerek açıklanmaya ve Kırım’da yaşayamaya devam eden Tatarlarla olan kültürel yakınlık saptanmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler


Aksaray, Hamidiye, Kırım Tatarları, mitoloji, doğum, evlenme, ölüm

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Arslan, Aslı Sağıroğlu (2017), “Taşlar Konuşur”: Türk Mezar Taşlarının Biçim Dili”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 6/3.

Bardakoğlu, Ali (1999), “Iskat”, Diyanet Ansiklopedisi, C. 19.

Bayar, Nevnihal (2004), “Türk Kültüründe Ayva”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi, Türk Kültüründe Ayrıntılar: Meyve Sempozyumu.

Bayat, Fuzuli (2006), Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, İstanbul, Ötüken Yayınevi.

Bayat, Fuzuli (2012), Türk Mitolojik Sistemi, c. 2, İstanbul, Ötüken Yayınevi.

Çetin, Çulpan Zaripova (2007), “Tatar Türklerinde Mitolojik Varlıklarla İlgili Mitler ve İnanışlar (İyeler ve Yaratıklar)”, Bilig, S. 43.

Çetin, Çulpan Zaripova (2015), “Tatar Türklerinin Düğün Geleneği”, Modern Türklük Araştırma Dergisi, c. 2, S. 3.

Çevirme, Hülya, Ayşe Sayan (2005), “Alkarısı İnanmaları ve Bilim”, Milli Folklor, 17, S. 65.

Çoruhlu, Yaşar 2000, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Çoruhlu, Yaşar 2011, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Dilek, İbrahim (2007) “Sibirya Türklerinde Ateşte İlgili İnançlar, Törenler ve Bazı Efsaneler”, Bilig, S. 43.

Dilek, İbrahim (2015), Resimli Türk Mitoloji Sözlüğü, Ankara, Grafiker Yayınevi.

Ekici, Metin (2016) “Türk Kültüründe Al Rengi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies,16/2.

Eliade, Mircea (1992), Kutsal ve Dindışı, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara, Gece Yayınevi.

Eliade, Mircea (2000), Dinler Tarihine Giriş, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Ergin, Muharrem (2008), Dede Korkut Kitabı, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.

Ergin, Muharrem (2015), Orhun Abideleri, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.

Ergun, Pervin (2012) Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.

Esin, Emel (1978), İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Matbaası.

Gömeç, Saadettin Yağmur (2018), “Umay Ana Üzerine Düşünceler”, 4. Uluslararası Türk Şöleni: Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Güneş Vakfı Yayınları.

Gün, Mukadder, Serap Şahinoğlu (2011) “Tahtakuşlar Köyü ve Geleneksel Olarak Kullanılan “Fatma Ana Eli” Bitkisinin Folklorik Tıp Açısından Anlamı”, Lokman Hekim Journal, c. 1 S. 3.

Günay, Hacı Mehmet (2011) “Telkin”, Diyanet Ansiklopedisi, C. 40.

İnalcık, Halil (2002), “Kırım”, Diyanet Ansiklopedisi, C. 25.

İnan, Abdulkadir (1976), Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.

İnan, Abdulkadir (1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kafesoğlu, İbrahim (1998), Türk Milli Kültürü, İstanbul, Ötüken Neşriyat.

Kafesoğlu, İbrahim (2019) Türk Milli Kültürü, İstanbul, Ötüken Yayınevi.

Kalafat, Yaşar (1998) “Giraylar’dan Cemiloğlularına Günümüz Kırım’ı ve Kırım Tatar Türkleri Hak İnançları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 116.

Kalafat, Yaşar (1999), Kırım – Kuzey Kafkaya Sosyal Antropoloi Araştırmaları, Ankara, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.

Kalafat, Yaşar (2012), Türk Halk İnançlarında Renkler, Ankara, Berikan Yayınevi.

Karadavut, Zekeriya (2013), Kırım Tatar Folkloru, Konya, Kömen Yayınları.

Kayabaşı, Onur Alp (2016a) “Türk Mitolojisinin Kutsal Dişisi: Umay”, International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 7, Issue: 22.

Kayabaşı, Onur Alp (2016b) “Taşeli Yöresi Tahtacılarının Geçiş Dönemlerinde Mitolojik Unsurlar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, S. 78.

Keskin, Kamelya (2015), Kırım Tatar Türklerinin Kültürel Hayatı (XX. Yüzyıl ve Sonrası), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.

Kırımlı, Hakan (2002) “Kırım”, Diyanet Ansiklopedisi, C. 25.

Kırımlı, Hakan (2011), Türkiye’deki Kırım Tatar ve Nogay Köy Yerleşimleri, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Kumartaşlıoğlu, Satı (2012), Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü, Balıkesir, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.

Mahmut, Kaşgarlı (1985) Divanü Lügat-it Türk Tercümesi, (çev. Besim Atalay), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, c. 1.

Mahmut, Kaşgarlı (1985), Divanü Lügat-it Türk Dizini, (haz. Besim Atalay), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Ozankaya, Özer (1975), Toplumbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.

Ögel, Bahaeddin (1995), Türk Mitolojisi II, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Örnek, Sedat Veyis (2000), Türk Halk Bilimi, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.

Rox, Jean-Paul (1999), Eski Çağ ve Orta Çağda Altay Türklerinde Ölüm, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Sakaoğlu, Saim (1976), 101 Anadolu Efsanesi, İstanbul, Damla Yayınevi.

Saydam, Abdullah (1997), Kırım ve Kafkas Göçleri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Schimmel, AnneMarie (2000), Sayıların Gizemi, (çev. Mustafa Küpüşoğlu) İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Sedat Veyis Örnek (1971), Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.

Skobelev, S.G. (2002), “Eski ve Çağdaş Türklerde Umay Tanrıçası Görüntüsünün Parçaları ve İkonografisi”, Türkler, C. 3, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları.

Şükürciyeva, Zelfira (2018), “Kırım Tatarlarının Tarihi, Kültürü ve Bazı Geleneklerine Dair”, Altaylardan Toroslara Konargöçer Türkler, (edt. Mustafa Gökçe – Fehmi Eroğlu), Muğla, Muğla Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.

Tanyu, Hikmet (1968), Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.

Tuz Kitabı, edt: Emine Gürsoy Naskali – Mesut Şen (2004), İstanbul, Kitabevi 217.

Uçmağa Varmak Kitabı (2009), (edt. Emine Gürsoy- Naskali, Gülden Sağol Yüksekkaya), İstanbul, Kitabevi 415.

Veren, Ergün (2012), “Kırım Tatarları ile Diğer Coğrafyalarda Yaşayan Tatarların Evlenme Geleneklerinde Kız Bakma/Görme Pratiği” III. Uluslararası Ukrayna’da Türkçe Konuşan Halklar Sempozyumu (18-22 Eylül 2012, Ukrayna Kiev) Bildirileri, Kiev, Ukrayna Gagauzlar Birliği ve Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu Yayını.

Yardımcı, Mehmet (2009), “Geleneksel Türk Kültüründe Aşıkların Dilinde Sayılar”, III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri, Adana, S. 1557, No. 4473.

Yeşil, Yılmaz (2014), “Türk Dünyasında Geçiş Dönemi Ritüelleri Üzerine Tespitler”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, c. 3, S. 9.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.