RAYMOND WILLIAMS’IN “HİS YAPILARI” KAVRAMI VE BU KAVRAM PERSPEKTİFİNDE XIX. ASIR TÜRK EDEBİYATI TARİHİ RAYMOND WILLIAMS’ “STRUCTURES OF FEELING” AND XIX. ASIR TÜRK EDEBİYATI TARİHİ / THROUGH THE PERSPECTIVE OF THIS CONCEPT

Öz

“His yapıları”, edebiyat ve kültür eleştirmeni Raymond Williams’ın kültür kuramında anahtar kavramlar arasında yer alır. Williams, kendisini en çok dönemin edebî eserlerinde gösterdiğini söylediği his yapılarını bazı eserlerinde açıklamaya çalışmış bazılarında ise doğrudan eleştirilerinde kullanmıştır. His yapıları, Williams’a göre “dünya görüşü” veya “ideoloji” kavramlarına benzemekle birlikte, bu iki kavramın ifade ettiklerinde eksik kalan nitelikleri de kapsar. Bu nedenle, aralarında Terry Eagleton’ın da olduğu eleştirmenler tarafından da karmaşık ve soyut bulunan bu kavramın doğrudan tanımını vermektense kavramın Williams’ın metinlerindeki seyrini izlemek daha yararlı sonuçlar verecektir. Bu sonuçlardan biri de, açık bir tanımdan mahrum olmasına rağmen his yapılarının Türk edebiyatı tarihçiliğine ve eleştirisine dair sunduğu imkânlar olduğu, fakat bu imkânların ancak Williams’ınkine benzer bir eleştiri tarzı ve bütünlüklü bir bakış zemininde mümkün olduğu gerçeğidir. Bu bağlamda, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın edebiyat tarihçiliğinin; kültür (medeniyet) kavramlarına bakışı ve edebî eseri belirli toplumsal süreçlerin de ürünü olarak görmesi bakımından Williams’ın görüşleriyle benzer nitelikleri olduğu gözlemlenmiştir. Tanpınar’ın tespitlerinin ve Williams’ın his yapısı kavramının, özellikle üç noktada kesiştiği görülmüştür: Nesil fikri, yeni türlerin ortaya çıkışı ve duygu. Bu çalışmada, Raymond Williams’ın his yapıları kavramının tarihçesi ve tanımları verildikten sonra bu kesişim noktalarına değinilecek ve XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde his yapısı kavramıyla örtüşen noktalar incelenmeye çalışılacaktır.