GEÇ DÖNEM DOĞU TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ TEZKÍRE-İ SÜT BİBİ PÁDİŞÁH TEZKÍRE-İ SÜT BİBİ PÁDİŞÁH THAT WAS WRITTEN IN LATE EASTERN TURKISH

Emine TEMEL ALEMDAR

Öz


Türklük bilimi çalışmalarında önemli bir yeri olan İsveç Lund Üniversitesi Kütüphanesinde, Doğu (Çağatay), Yeni Uygur ve Özbek Türkçesinde kaleme alınmış pek çok el yazması metinden oluşan koleksiyon yer almaktadır. Bunların başında içinde farklı tür ve içerikte nadide eserlerin bulunduğu Türkolog Gunnar Jarring koleksiyonu gelmektedir.

Bu makalede İsveçli misyoner Gunnar Hermansson tarafından 15 Nisan 1928’de kopyalanıp Jarring tarafından 1982’de Lund Kütüphanesine bağışlanan ve Prov. 6 numaraya kayıtlı, ölçüleri 18x11 cm olan “Teõkìre-i Süt Bibi PÀdişÀh” adlı eser incelenecektir. Üç varağın dışındaki her varağı 9 satırdan oluşan, toplam 16 varaklık bu tezkire, geç dönem Doğu Türkçesiyle kaleme alınmış dinî-tasavvufi türde mensur bir eserdir. Eser, Bibi Halvâî (Ümeyye) lakaplı bir kadın velî ile onun mürit ve halifesi olan Süt Bibi’nin (Ámine) menkıbelerini anlatır. Bu çalışmada eser, şekil ve içerik bakımından tanıtıldıktan sonra dil ve üslup özellikleri açısından incelenecek akabinde Latin harflerine transkribe edilerek eserin sözlüğü ortaya konulacaktır.

Tezkire, konusu itibariyle özgün ve dili itibariyle geç dönem Doğu Türkçesinin ses, şekil ve ağız özelliklerini ihtiva etmesi açısından alana katkı sağlayacak zenginliktedir.

 


Anahtar Kelimeler


Lund Kütüphanesi, G. Jarring koleksiyonu, Geç Dönem Doğu Türkçesi, Teõkìre-i Süt Bibi PÀdişÀh, Uygur Türklerinde dinî edebiyat ve tezkire geleneği, Doğu Türkçesi dil hususiyetleri

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Atalay, B. (1970). Abuşka Lugati veya Çağatay Sözlüğü. Ankara.

Berbercan, M. (2017). İsveç Türkolojisinden İki Bilgin: Gustaf Raquette ve Gunnar Jarring. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi,10, 42-54.

Bodrogligeti, A. J. E. (2001). A Grammar of Chagatay. Languages of the World / Materials 155, Muenchen: Lincom Europa.

Coşkun, V. (1997). Tarihî Türk Lehçeleri ve Özbek Türkçesinde Zaman ve Mekânda Sınırlama Görevi Üstlenen Yapılar. TDAY-Belleten, 429-438.

Courteille, P. De Par M. (1870). Dictionnaire Turc-Oriental, Destiné Principalement á Faciliter la LEcture des Ouvrages de Báber, D’Aboul-Gâzi et de Mir Ali-Chir-Nevâi, L’Imprimerie Impériale. Paris.

Eckmann, J. (1988). Çağatayca El Kitabı. (Günay Karaağaç, Çev.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

Eraslan, K. (2001). Alî-Şîr Nevayî Mecâlisü’n-Nefâyis I (Giriş ve Metin), II (Çeviri ve Notlar). Ankara: TDK Yayınları,

Ergin, M. (2002). Doğu Türkçesi (Çağatayca). Türk Dünyası El Kitabı, Dil-Kültür-Sanat, II, 211-223.

Erim, N. (2011). Tezkire-i Satuk Buğra Han (65b-89b) (Giriş, Dil-Yazım Özellikleri, Transkripsiyonlu Metin, Dizin-Sözlük) (Yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi. Kocaeli.

Gabain, A. Von (1945). Özbekische Grammatik. Leipzig: Otto Harrassowitz.

Herrmann, V. (18767). Ćagataische Sprachstudien. Leipzig.

Jarring, G. (2004). İsveç’te Türkoloji Araştırmaları (G. Kurmangaliyeva Ercilasun, Çev.). Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Türkoloji Sayısı II. Kitap, 11, 115-122.

İsveç, Lund Üniversitesi Kütüphanesi, Jarring Koleksiyonu, Prov. 6, Erişim adresi: http://www.alvin-portal.org/alvin/imageViewer.jsf?dsId=ATTACHMENT-0001&pid=alvin-record%3A16273&dswid=6314

Kumru, C. (2016). Muhammed Sâdık Kaşgâri’nin Tezkire-i Hâcegân Adlı Eserinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.

Marufov, Z.M. (1981). Özbek Dilinin İzahlı Lugati I-II. Moskova.

Necipoviç Necip, E. (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. (İklil Kurban, Çev.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Öger , A. (2010). Uygur Türkleri Arasında Tezkirecilik Geleneği ve 18. Yüzyılda Yazılmış Bir Tezkire

Örneği: Tezkire-i Ezizân. Klasik Türk Edebiyatında Biyografi, Sempozyum Bildirileri, 535-536.

Quatrémére, E. M. (1841). Chrestomathie en turk oriental. Paris.

Radloff, W. (1888-1911). Versuch Eines Wörterbuches der Türk-Dialecte (Opit Slovarya Tyuskix Nareçiy). Mit einem Vortwort on Omeljan Pritsak, 4 cilt’s-Gravenhage, St. Petersburg.

Steingass, F. (2005). A Comprehensive Persian-English Dictionary. İstanbul: Çağrı Yayınları.

Şeyh Süleyman Efendi (1298). Lûgat-i Çağatai ve Türkî-i Osmânî. İstanbul.

Tosun, N. (2015). Kırgızistan Tarih ve Kültüründe Tasavvuf. Tasavvuf İlim ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl 16, 36, İstanbul, 105-118.

Vámbéry, H. (1878). Zur Destellung des Familienverhältnisses des Turko-Tatarischen Wortschatzes Ein Versuch. Leipzig F.A.:Brockhaus.

Vel’yaminov Zernov, V.V. (1869). Slovar dzagatasko-Turestskiy=El-lugatü'n-Nevaiyye ve'l-iştihadati'l-Çagataiyye. St. Peterburg.

Zenker, J. T. (1866-1876). Türkisch, Arabisch-Persisches Handwörterbuch Dictionnaire Turc-Arabe-Persan. 2 cilt, Leipzig.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.