TÜRKÇE-RUMCA MANZUM SÖZLÜKLER DİZİSİ II: TUHFE-İ RUMÎ / TURKISH-GREEK VERSE DICTIONARY SERIES II: TUHFE-I RUMÎ

Öz

Dilin söz varlığını en iyi yansıtan yapıtlar hiç şüphesiz sözlüklerdir. Bir bilim dalı olarak kabul edilen sözlük bilimi (leksikografi-lehicography), bir dilin ya da karşılaştırmalı olarak çeşitli dillerin söz varlığını sözlük biçiminde ortaya koymaya yönelen, bu amaçla yöntemler koyarak uygulama yolların gösteren bir bilim dalıdır. Günümüzde farklı amaçlar için çok çeşitli sözlükler hazırlanmaktadır. Bu sözlük türlerinden  “tersten dizim sözlükler” gibi bazılarının hazırlanılışı daha yeniyken “Divanu Lugati’t-Türk” gibi ansiklopedik sözlüklerin tarihi ise daha eskiye dayanmaktadır. Manzum gramer kitapları ve sözlüklere, on birinci yüzyıldan itibaren rastlanır. Manzum sözlüklerin Anadolu sahasındaki ilk örnekleri ise Arapça-Farsça olup 14. yüzyıl itibarıyla kaleme alınmıştır. Başta siyasi ve demografik unsurlar olmak üzere birçok sebepten dolayı Osmanlı devleti içerisinde yabancı dil olarak Arapça ve Farsçadan sonra en çok yazılı malzeme ortaya konulan dil hiç şüphesiz Rumca olmuştur. Gazeteler, dergiler ders kitapları, sözlükler vb her türlü yazılı üründen bolca örnek vardır. Bu güne kadar varlığından haberdar olduğumuz Rumca-Türkçe manzum sözlük sayısı beştir. Bunlar Tuhfe-i Rumi, Tuhfetü’l-Uşşak, Tuhfe-i Vehbi, Lugat-ı Nuriye ve Hafız İbrahim Lugatidir. Biz bu çalışmamızda Seyfeddin Özege Kitaplığında 14297 numarayla kayıtlı Tuhfe-i Rumî adlı Türkçe Rumca manzum sözlük hakkında bilgi verip, eserin özelliklerini inceleyerek metin yayını ortaya koyacağız.

The works that best reflect the vocabulary of the language are undoubtedly dictionaries. Lexicography, which is accepted as a branch of science, is a branch of science that aims to reveal the vocabulary of a language or various languages comparatively in the form of a dictionary, and shows the ways of application by putting methods for this purpose. Today, a wide variety of dictionaries are prepared for different purposes. While some of these dictionaries, such as "reverse syntax dictionaries", are more recent to be prepared, the history of encyclopedic dictionaries such as "Divanu Lugati't-Türk" dates back to older times. Verse  grammar books and dictionaries have been found since the eleventh century. The first examples of verse dictionaries in the Anatolian field are Arabic-Persian and were written in the 14th century. Due to many reasons, especially political and demographic factors, Greek was undoubtedly the language in which the most written material was produced after Arabic and Persian as a foreign language in the Ottoman state. There are plenty of examples from all kinds of written products: newspapers, magazines, textbooks, dictionaries, etc.  These are Tuhfe-i Rumi, Tuhfetu'l-Uşşak, Tuhfe-i Vehbi, Lugat-i Nuriye and Hafız İbrahim Lugati. In this study, we will give information about the Turkish-Greek verse dictionary called Tuhfe-i Rumi, which is registered with the number 14297 in Seyfeddin Özege Library, and we will reveal the text publication by examining the features of the work.