Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1768-1774) Rusçuk Kazası’nın Lojistik ve Sefer Organizasyonuna Katkısı / Contribution of Ruse District to Logistics and War Organization in the Ottoman-Russian War (1768-1774)

Öz

Osmanlı Devleti tarafından 1388’de fethedilen Rusçuk, zamanla gelişerek önemli bir şehir konumuna yükselmiştir. XVI. yüzyılda nüfus yapısı değişen ve Türk İslam şehrine dönüşen Rusçuk, XVII. yüzyılın başlarından itibaren Roma döneminde olduğu gibi Tuna filosunun merkezi oldu. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Rusçuk 1768-1774 ve 1787-1792 savaşları dolayısıyla tehdit altında kaldı. Bu dönemde şehrin etrafı tahkim edildi. Taşlarla desteklenen derin ve kuru hendekler kazıldı, siperler, tabyalar oluşturuldu. 1773’te Ruslar, Rusçuk’un hemen dışında ağır bir yenilgiye uğradı.

Bu çalışmada 1768-1774 yılları arasında meydana gelen savaşlarda Rusçuk kazâsının; ordu iaşesi, ulaşım araçları ve asker temini, malzeme ve asker naklinde üstlendiği fonksiyon ele alınmıştır. Zahire temininde ana merkezlerden birisi olan Rusçuk’tan hem doğrudan zahire tedarik edilmiş hem de civardaki kazâlardan toplanan zahire buradan nakledilmiştir. Savaşlar sırasında gemi personeli, serdengeçti askerleri ve köprü yapımında istihdam edilen usta ve amele, üstü açık, şalope türü ince donanma gemileri, öküz arabası ve top arabalarının çekilmesinde kullanılan atların bir kısmı Rusçuk’tan temin edilmiştir. Ayrıca Rusçuk kazâsından savaşlara finansal destek sağlanmıştır. İmdâd-ı seferiyye, avârız ve nüzül bedeli karşılığında belli aralıklarla nakit para toplanmıştır. Ana kaynak olarak Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’ndeki muhtelif kataloglarda bulunan arşiv kayıtları kullanılmıştır. Bu kayıtlar; ordu iaşesi, ulaşım araçları ve asker temininde Rusçuk kazâsının katkısı ve Rusçuk İskelesi’nin malzeme ve asker naklinde üstlendiği fonksiyon hususunda dikkat çekici bilgiler ihtiva etmektedir.