Derviş Mahmud’un Terceme-i Sevâkıb’ı ve Dil Özellikleri / Dervish Mahmud’s Terceme-i Sevâkıb and Its Language Characteristics

Öz

Mevlâna Celâleddin-i Rûmî’nin biyografisi ve Mevlevîliğin kuruluş ve yayılışı ile ilgili yazılmış birçok kaynak eser vardır. Bu eserlerin en önemlilerinden biri Sipehsâlâr Ferîdûn b. Ahmed’in Risâle-i Sipehsâlâr’ı, diğeri ise Ahmed Eflakî’nin Menâkıbü’l-ʻÂrifîn adlı eseridir. Bunların dışında Mevlâna ve dönemin ileri gelenlerinin anlatıldığı Terceme-i Sevâkıb da Türkçe yazılması yönüyle özel bir yere sahiptir. Derviş Mahmud, Abdülvehhab Hemedânî’nin Menâkıbü’l-Ârifîn adlı eserinden hareketle yine Farsça olarak kaleme aldığı Sevâkıb-ı Menâkıb-ı Evliyâullah’ı H  998 (1590) yılında Terceme-i Sevâkıb adıyla Türkçeye tercüme etmiştir.

Farsçadan Türkçeye tercüme edilen bu eser, Klasik Osmanlı Türkçesi döneminin birçok özelliğini göstermekle birlikte Eski Anadolu Türkçesi unsurlarını da içermektedir. Metinde Arapça ve Farsça kelimeler her ne kadar yoğun da olsa bugün için standart Türkçede kullanılmayan birçok kelimenin yer alması sebebiyle eser, Türkçenin sözvarlığı açısından büyük önem arz etmektedir. Eser, imla özellikleri, hâl eki nöbetleşmeleri,  döneme göre farklı kullanımlar, deyimler, kelime ve eklerin yazımında görülen ikilikler…gibi birçok özelliği de barındırmaktadır.

Bu makalede Terceme-i Sevâkıb kısaca tanıtıldıktan sonra eserin mütercimi, nüshaları, sözvarlığı, dili ve üslubu üzerinde durulacaktır. Terceme-i Sevâkıb’ın dil özellikleri (imla, ses, şekil özellikleri)  maddeler hâlinde incelenecektir.