Başkurt Türkçesinde Kalıp Sözler

Öz

Bu çalışmada Başkurt Türkçesinde kullanılan kalıp sözler ele alınmış, söz konusu kalıp sözler
söz edimleri/sözeylem (spääch acts) bağlamında incelenmiştir. Anlamını kullanıldığı bağlam
içerisinde kazanan dilin, betimleme, anlatım, çağrı, yazınsal ve toplumsal işlevlerinin yanısıra
dilin davranışlara yansıması açısından da işlevleri bulunur. Davranış açısından dilin işlevi,
konuşurun dinleyen üzerinde bir etki bırakması ve onun bir eylemde bulunmasını
sağlamasıdır. Bu konu toplumdilbilim, edimbilim ve söz edimi/sözeylem kuramının çalışma
alanına girmektedir. Bir dili konuşan kişi ağzından çıkan her türlü ifade ile bir söz edimi
gerçekleştirir. Bu durumda dildeki ifadeler, emirler, yalvarmalar, söz vermeler, özür dilemeler
vb. söz edimlerinin birer türüdür. Söz edimleri kuramı içerisinde insanların iletişim esnasında
yeri ve zamanı geldiğinde kullandıkları kalıp sözlerin önemli bir yeri vardır. Kalıp sözler
atasözleri, deyimler veya ikilemeler gibi kalıplaşmış söz birliklerinin bir çeşidi sayılmaktadır.
Aynı zamanda bir dilin kültürel ve toplumsal özelliklerini de yansıtan kalıp sözler, genel
Türkçenin söz varlığı içerisinde olduğu gibi Başkurt Türkçesinde de oldukça zengin bir
görünüm arz etmektedir. Çalışmada, Başkurt Türkçesindeki kalıp sözler bağlam, anlam ve
yapı bakımından incelenmiştir.