Anton Salamanov'un Özel Arşivine Göre Ermenilerin Kuzey Azerbaycan'da Yaptıkları Katliamlar (1918-1919)

Öz

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyıl, özellikle Kuzey Azerbaycan, Batı Azerbaycan (Bugünkü Ermenistan)
ve Doğu Anadolu Türklerine soykırım ve mezalim uygulandığı dönemlerdir. Ne
yazık ki, günümüz Avrupa ve Eski Sovyet tarihçiliğinde ve medyasında bu olaylar üzerinde
hiç durulmamıştır. Ermeni işkencelerinden biri de tarihi Kuba (Quba) İlinde 1918–1920 yıllarında
yapılmıştır. Rusya’ya da sınırı olan bu yöre stratejik öneme sahip idi. Bu makalede
Azerbaycan’ın kuzeyindeki Kuba Yöresinde Azerbaycanlılara, özellikle Yahudilere (Dağ Yahudileri)
karşı yapılan mezalimi bizzat Yahudi asıllı Azerbaycan vatandaşı, eski milletvekili
Anton Salamanov’un özel arşiv bilgilerine esasen ele almaya çalışacağız. Bunun yanı sıra
Ermeni ve destekçilerinin bu topraklardaki faaliyetlerini ağırlıklı olarak diğer arşiv belgelerine
dayanarak ortaya koyacağız. Ermeni Taşnak ve Amazasp güçlerinin mezalim faaliyetlerine
Rusya başta olmak üzere dış güçlerin destek olduğunu gösteren çok sayıda arşiv belgesi mevcuttur.
Azerbaycan Respublikası (Cumhuriyeti) Milli Devlet Arşivi-Tarih Arşivi (ARDAARMDA-
ARDTA),Azerbaycan Respublikası Siyasi Partiler ve İçtimai Hareketler Arşivi
(ARSPİHA), Kuba İli Yahudi Arşiv Fondu gibi birçok kurumlarda yer alan büyük çoğunluğu
Rusça ve eski Türkçe olan belgeler, Ermeni ve Rus çetelerinin sadece Osmanlı topraklarındaki
özellikle Doğu Anadolu Türklerine değil, aynı zamanda Kuzey Azerbaycan’ın Kuba Bölgesindeki
Azeri Türklerine ve Azerbaycan topraklarında yaşayan Yahudi, Gürcü, Çeçen gibi diğer
halklara da mezalim ve soykırım uyguladıklarını göstermektedir.