Anadolu'da Ahiliğin Esnaf Teşkilatı Hâline Dönüşmesi ve Tımar Sistemine Yansımaları (Ankara Örneği)

Öz

Ahiliğin temeli cahiliye dönemine kadar inen adına fütüvve denen anlayışa
dayanmaktadır. İslâm dünyasına yayılan kabul gören Fütüvve anlayışı XIII.yüzyılda
Abbasî halifesi en-Nâsır Li dinillah (Hilafeti:575-622/1180-1225) tarafından bütün İslâm
dünyasında derlenip toplanıp teşkilât hâline getirilmiştir. Abbasî halifesi en-Nâsır Li
dinillah tarafından Anadolu’ya gönderilen fütüvvet temsilcilerinin faaliyetlerini Türkiye
Selçuklu Sultanları desteklemiş, teşvik etmiştir. Bu teşvik ve destek, Selçuklu
Sultanlarının başarılı siyasetleri sonucunda Anadolu’da huzur ortamı oluşturmuştur.
Fütüvvet temsilcileri olan Evhadüddin-i Kirmanî ve Ahi Evren Şeyh Nasiruddin Mahmud
bu müsait ortamda, fütüvvet anlayışını kendi görüşleri ile birleştirerek, Anadolu’da İslâm
dünyasından farklı bir yapıya büründürmüşlerdir. Bu farklı yapı, fütüvvet anlayışına
mensup olanların, fütüvvet-nâmelerde seyfî, kavlî, şürbî gibi tasnif edilmesine sebep
olmuştur. Yani fütüvvet mensupları Anadolu’da hem tâcir, hem esnaf, hem sanatkâr, hem
de asker olup Selçuklular döneminde devlet kademesinde görev almışlardır.
Araştırmamıza konu olan seyfî dediğimiz asker ahiler Türkiye Selçuklu döneminde
devam etse de, önemli görevler yapmalarına rağmen, Osmanlı döneminde XIV- ve XV.
yy.larda tımar sistemine dahil olarak, bu sistem içinde erimişlerdir. Özellikle Selçuklu son
döneminde Uc bölgeleri olan başta Ankara, Denizli, Akşehir, Çankırı, Kırşehir gibi
bölgelerde Osmanlı tımar defterleri incelenirse burada birçok ahi tımar ehli çıkacaktır.
Çalışmamızda Ahiliğin temelini düşünce yapısını oluşturan fütüvvetin anlamı, bu
anlayışın tarihî süreçte uğradığı değişikleri anlatılacak, esnaf teşkilatı hâline dönüşünün
sebepleri tartışılacak ve tabii ki fütüvvet anlayışının bir tarafı olan askerî yapının Osmanlı
döneminde tımar sistemi içine dahil oluşuna, Ankara çevresi sınırlı kalmak üzere
değinilecektir.