Dede Efendi, Zekâî Dede ve Dellâlzâde'nin Beste Formunda, Zencîr Usûlündeki Eserlerinin Usûl-Arûz Vezni İlişkisi Yönünden İncelenmesi

Öz

Klâsik Türk mûsıkîsi’nin büyük bestekârlarından Dede Efendi, Zekâî Dede ve
Dellâlzâde’ye ait “Beste” formunda, “Zencîr” usûlündeki 20 eserin usûl-arûz vezni ilişkisi
çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışma ile “Beste” formunda, “Zencîr”
usûlünde bestelenmiş 20 eserin usûl-arûz vezni ilişkisi yönünden birbirleriyle uyumunun
incelenmesi, incelenen eserlerdeki güftelerde en çok hangi arûz kalıbı ya da kalıplarının
kullanıldığının ortaya konulması amaçlanmıştır. Dede Efendi, Zekâî Dede ve
Dellâlzâde’nin “Beste” formunda, “Zencîr” usûlündeki eserlerine ait güfte vezinleri ile
bestenin usûlü arasındaki ilişki mevcut notalardan incelenmiş ve incelenen eserlere ait
güfteler, usûlün ana kalıbı ile kudüm velvelesi üst üste gelecek şekilde yazılmış
şablonlara heceler halinde yerleştirilerek sunulmuştur. Çalışma sonucunda, “Zencîr”
usûlü ile bestelenen eserlerde Dede Efendi, Zekâî Dede ve Dellâlzâde’nin, genellikle aynı
vezne sahip güfteleri kullandığı, bu usûlle bestelenen aynı vezindeki güftelerin vezne
bağlı hece dağılımlarının büyük ölçüde aynı olduğu, incelenen eserlerde “Zencîr”
usûlünün 4. ve 5. halkasını oluşturan “Devr-i Kebîr” (28 zamanlı) ve “Berefşan” (32
zamanlı) usûllerinin bulunduğu son 60 zamanın terennüm bölümlerini oluşturduğu
görülmüştür.