BATICI BİR AYDIN OLARAK CELAL NURİ İLERİ VE MEŞRUTİYET’TEN CUMHURİYET’E TÜRK KADININA BAKIŞI

Öz

Türk yenileşme tarihinin önemli isimlerinden birisi olan Celal Nuri, Abdullah Cevdet ve Kılıçzade Hakkı ile birlikte Türk yenileşme ve düşünce tarihi açısından çok sayıda mesele hakkında kalem oynatmış bir Türk aydınıdır.  Yazar, Osmanlı Devleti nasıl kurtarılabilir sorusuna anlamlı cevaplar vermeye çalışırken, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e siyasi konuların yanı sıra sosyal inkılaplar açısından Türk kadının toplumdaki rolü üzerine çeşitli tespitlerde bulunmuştur.

Çağdaşlaşma ekseninde Celâl Nuri, kadınlar hakkındaki çalışmalarıyla, Kasım Emin Bey’in Hürriyet-i Nisvânadlı eserinden sonra, Kadınlarımız eseriyle, onların hürriyetlerini ve hak ettikleri yeri almaları konusunda tarihte önemli bir yere sahip olmuştur. Ahmet Emin’in de dikkat çektiği üzere Celal Nuri, kadınların insan olduğu fikrini memlekete yıllardır yayma hizmeti görmüştür. Ona göre Türk kadını, başıboş kalmaktan kurtarılmalı, aile intizamı çerçevesinde cemiyet içinde olması gereken rolü almalıdır.

Medeniyet meselesini üzerine önemli tartışmaları olan Celal Nuri, hürriyet ve eğitim sistemi üzerinden yenileşme tartışmasını yaparken, toplumun önemli yapı taşı olan aile kurumu ile birlikte Türk kadını üzerinde geleneksel bakış açılarının eleştirisini yaparak, geleceğe dönük önerilerini ortaya koymuştur. Celâl Nuri, medeniyet konusunda telifçi yaklaşımıyla birlikte, değişimci ve yenilikçi vasıflarıyla Türk toplumu içinde pasif bir hâle getirilmiş olan kadın unsurunun, çağın özelliklerine göre şekillendirilmesini istemiştir. Bunu yaparken, öncelikle dinin eksik yorumlanmasından kaynaklanan kadınla ilgili donuklaşmış klâsik ulema anlayışlarını eleştirmiş, kadına İslâm hukuku açısından özgür bir varlık rolünü vermeye çaba göstermiştir. Çünkü, onun bakış açısına göre Türk toplumunun kurtuluşu, kadının yetiştirilmesine bağlıdır. Yetiştirilen kadın demek, yeni nesil ve yeni zihniyet demektir. Bazı Avrupa ülkeleriyle birlikte Amerika bu açıdan izlenmesi gereken en iyi model ülkedir.

Kadının kölelik konumundan çıkarılarak, devlet başkanı olmasını dahi isteyen Celal Nuri, bir anlamda kendine has Türk feminizmini yaratmaya çalışmıştır. Bu makalede, Celal Nuri İleri’nin Türk kadınına dönük yenileşme anlayışı, eserlerinden hareketle, problematik bir şekilde ele alınarak, Türkiye Cumhuriyeti açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır.