Ahmet Hamdi Akseki’nin(1887-1951) Temel Haklarla İlgili Hukukî Görüşleri

Öz

Ahmet Hamdi Akseki, farklı ilim dallarında yaptığı çalışmalarda, hem kendi döneminde hem de sonraki dönemlerde yapılan çalışmalara ilham kaynağı olmuş yakın geçmişimizin önemli ilmî değerlerinden biridir. İfa ettiği önemli görevler yanında Müslümanların ihtiyaçlarını karşılamak için hazırladığı pek çok eseri bulunmaktadır. O, spesifik anlamda bir İslâm hukukçusu olmamakla beraber bazı eserlerinde İslâm hukukuna dair birçok konuda kendine özgü bir üslûpla isabetli teşhis ve tahlillerde bulunmuştur. İşte bu konulardan biri de günümüzde giderek sınırları genişletilen aktüel konulardan biri mahiyetindeki temel haklardır.

Tüm insanların doğuştan sahip olduğu bu haklardan hiç kimsenin mahrum edilemeyeceğini söyleyen Akseki’ye göre bu hakları korumak için toplumda tüm insanların aynı hassasiyet içerisinde davranarak diğer insanların haklarına tecavüz etmemesi ve sosyal vazifesine aykırı harekette bulunmaması gerekir. Bu açıdan her insanın üzerine düşen ahlâkî düstur, “Başkalarının bize yapmalarını arzu ettiğimizi bizim de onlara yapmamız, bize yapılmasını istemediğimizi başkalarına yapmamamızdır.” Ayrıca Akseki, her insanın kendi hakları konusunda dinî ve ahlâkî ölçüler içinde özgür olduğunu; ancak insanın, hakkı olmayan şeylerde özgür olmadığı gibi, akla, edebe, genel hukuk esaslarına ve umumun menfaatine aykırı olan maksatları hedef alan fiillerinin de özgürlük olarak görülmemesi gerektiğini ifade etmektedir.