YERYÜZÜ DEĞİŞİKLİĞİNE BAĞLI YORUM HATALARI: ALAŞEHİR VE LÂDİK NERESİDİR? / REVIEW MISTAKES ON THE HISTORICAL GEOGRAPHY DUE TO EARTH CHANGES: WHERE ARE ALAŞEHİR AND LÂDİK ?

Öz

Yaklaşık 500 yıl evvel Eğridir Gölü’nde vukûbulan coğrafî değişiklik, tarihimiz hakkında yeni görüşlerin ortaya çıkmasına sebep oldu ve olmaya da devam edecek. Yukarıda görüldüğü gibi bu değişiklik, ilk değişiklik de değildi. Söz konusu coğrafî değişikliği tekrar edecek olursak; Eğridir Gölü, geçmişte Eğridir ve Hoyran olmak üzere iki parça idi ve suları Hoyran’dan Eğridir’e doğru akan 16-17 bm uzunluğunda el-Battal, Halis veya Menderes adında büyük ve derin bir ırmak, ırmağın üzerinde de bir köprü vardı. Herodotos’un sözünü ettiği Kıral Yolu, Kemer Boğazı mevkiinde; bu köprü üzerinden geçiyordu. 17. Asrın başlarında iki göl birleşmiş, köprü ve yol su altında kalmıştı.

Bu çalışmada Alaşehir’in Yalvaç (Antióchette veya Küçük Antakya), Lâdik’in Eğridir (Laodikia, Akrokos), Lampe’nin Senirkent ovası (Karaarslan, Arslan, el-Leys, Pankaleia), Kelbianos’un Gelendost-Kelifler ovası olduğu görülmüştür. Uluborlu, Eğridir, Yalvaç ve Şarkîkaraağaç ilçelerinin bulunduğu topraklara Küçük Firikya denir. Roma, Küçük Firikya bölgesi için thema Thrakesia der. Küçük Firikya, Süleyman Şükrü’de Friçyatü’s-sagîr olarak geçiyor. Metinlerde deniz olarak anılan yer Eğridir Gölü, Kelbianos ovası ise Gelendost ile Eğridir Gölü arasında kalan ova idi (Ek. 1).

Bize, Denizli’nin Lâdik, Manisa’daki Alaşehir’in Filadelfiya olduğu öğretilmişti. Bu vahim hatâ, bilgi eksikliğine bağlı ortaya çıkan yorumlar yüzünden oluşmuştur. Çünkü, insanlar, Menderes Nehri diye sadece bugün var olanı bilmektedirler. Hâlbuki, tarihte bir başka Menderes Nehri daha mevcut idi ve bu nehir de iki göl arasında akmakta idi. Bu hakikati bilince de bölgedeki bütün yerleştirme işlerinin gözden geçirilmesi gerekmektedir.

250 yıllık Selçuklu Döneminde; Yalvaç ve Eğridir kentlerinden bahsedilmeyişinin sebeb-i hikmeti adlarının Alaşehir ve Lâdik olmasıymış. Anna Komnena’da Filadelfiya olarak geçen Alaşehir Yalvaç’tır. 1100-1300 arasındaki Selçuklu hâkimiyeti döneminde Yalvaç (Alaşehir)-Eğridir (Lâdik) hattı; iki göl arasındaki büyük, derin Menderes ve bu nehrin kıyısı olan Kelbianos ovası, Türk-Roma ve Türkmen-Moğol mücadelesinin zirveye çıktığı yerdir (Ek. 1).